Kenya

Kufuma Wikipedia
Repabliki ya Kenya
Jamhuri ya Kenya
Mbendela Chidindo cha Boma
Location of Kenya
Msumba WabomaNairobi
Chiyowoyelo chaboma Chiswahili, Chisimane
Mitundu ya Ŵanthu {{{ethnic_groups}}}
Mwenecharu Kenyan
Mtundu wa Boma Repabliki
Ukulu wa Malo
 -  Malo 580,367 km2 (49th)
224,081 sq mi
Chiŵelengelo cha ŵanthu
 -  estimate 47,564,296 (2019)
Ndalama Kenyan shilling (KES)
Mtundu Wanyengo East Africa Time (UTC+3)
 -  Summer (DST) not observed (UTC)
Woko la galimoto kumazele
Intaneti yacharu .ke

Kenya ntchalo icho chili nambala 48 pa mundanda wa vyalo vikulu mu ukulu wa malo. Unandi wa wanthu mu chalo cha Kenya ni 47.6 miliyoni,mu 2019 ndipo ntchalo icho chili pa nambala 29 pa vyalo ivo vina wanthu wanandi.Tauni ikulu ni Nairobi,apo tauni yakale chomene kweneso yakwamba ni Mombasa.


Nkhani[lemba | kulemba source]

Chisimi cha ŵanthu[lemba | kulemba source]

Mwana wa ku Turkana, uyo wali na vyaka 1.6 miliyoni ndipo wali mu gulu la Homo erectus.

Vinthu vyakusangika mu Kenya vikulongora kuti vinyama ivi vikaŵako vyaka vyakujumpha 20 miliyoni. Vinthu ivyo vikusangika kufupi na Nyanja ya Turkana vikulongora kuti ŵanthu nga ni Homo habilis (1.8 mpaka 2.5 million years ago) na Homo erectus (1.9 million mpaka 350,000 years ago) ndiwo ŵali kufuma ku ŵanthu ŵa mazuŵa ghano.[1]

Pa nyengo ya kufumiska vinthu mu Nyanja ya Turkana mu 1984, Richard Leakey, uyo wakawovwirika na Kamoya Kimeu, wakasanga mwana wa ku Turkana, uyo wali na vyaka 1.6 miliyoni. Kafukufuku wakwambilira wakukhwaskana na ŵanthu ŵakwambilira wakulongora kuti Mary Leakey na Louis Leakey ndiwo ŵakachitiska kafukufuku wakwambilira pa malo gha Olorgesailie na Hyrax Hill. Pamanyuma, Glynn Isaac ndiyo wakazenga malo agha.[1]

Charu cha East Africa, kusazgapo Kenya, nchimoza mwa vyaru vyakwambilira apo ŵanthu ŵa mazuŵa ghano ŵakakhalanga. Mu 2018, pa malo gha Olorgesailie ku Kenya, ŵakasanga ukaboni wakuti ŵanthu ŵakamba kuchita malonda pa mtunda utali (nga ni obsidian), ŵakagwiliskiranga ntchito vinthu vyakutowa (pigments), kweniso ŵakapanganga vinthu vyakuti vingaŵawovwira. Ŵanthu awo ŵakalemba mabuku ghatatu gha mu 2018 pa malo agha, ŵakayowoya kuti ukaboni wa nkharo iyi uli kufuma ku viswaswa vyakwambilira vya "Homo sapiens" (nga ni ivyo vili ku Jebel Irhoud ku Morocco na Florisbad ku South Africa).[2][3][4]

Maboma[lemba | kulemba source]

Nambala Boma Msumba ukulu
1 Mombasa Mombasa
2 Kwale Kwale
3 Kilifi Kilifi
4 Tana River Hola
5 Lamu Lamu
6 Taita-Taveta Voi
7 Garissa Garissa
8 Wajir Wajir
9 Mandera Mandera
10 Marsabit Marsabit
11 Isiolo Isiolo
12 Meru Meru
13 Tharaka-Nithi Chuka
14 Embu Embu
15 Kitui Kitui
16 Machakos Machakos
17 Makueni Wote
18 Nyandarua Ol Kalou
19 Nyeri Nyeri
20 Kirinyaga Kutus
21 Murang’a Murang’a
22 Kiambu Thika
23 Turkana Lodwar
24 West Pokot Kapenguria
25 Samburu Maralal
26 Trans Nzoia Kitale
27 Uasin Gishu Eldoret
28 Elgeyo-Marakwet Iten
29 Nandi Kapsabet
30 Baringo Kabarnet
31 Laikipia Rumuruti
32 Nakuru Nakuru
33 Narok Narok
34 Kajiado Kajiado
35 Kericho Kericho
36 Bomet Bomet
37 Kakamega Kakamega
38 Vihiga Vihiga
39 Bungoma Bungoma
40 Busia Busia
41 Siaya Siaya
42 Kisumu Kisumu
43 Homa Bay Homa Bay
44 Migori Migori
45 Kisii Kisii
46 Nyamira Nyamira
47 Nairobi Nairobi

Maukaboni[lemba | kulemba source]

  1. 1.0 1.1 Glynn Llywelyn Isaac, Barbara Isaac (1977). Olorgesailie: archeological studies of a Middle Pleistocene lake basin in Kenya. University of Chicago Press. p. xiii.
  2. Chatterjee, Rhitu (15 March 2018). "Scientists Are Amazed By Stone Age Tools They Dug Up In Kenya". NPR. Archived from the original on 15 March 2018. Retrieved 15 March 2018.
  3. Yong, Ed (15 March 2018). "A Cultural Leap at the Dawn of Humanity – New finds from Kenya suggest that humans used long-distance trade networks, sophisticated tools, and symbolic pigments right from the dawn of our species". The Atlantic. Archived from the original on 17 November 2020. Retrieved 15 March 2018.
  4. Brooks AS, Yellen JE, Potts R, Behrensmeyer AK, Deino AL, Leslie DE, Ambrose SH, Ferguson JR, d'Errico F, Zipkin AM, Whittaker S, Post J, Veatch EG, Foecke K, Clark JB (2018). "Long-distance stone transport and pigment use in the earliest Middle Stone Age". Science. 360 (6384): 90–94. Bibcode:2018Sci...360...90B. doi:10.1126/science.aao2646. PMID 29545508.