Boma la Mzimba

Coordinates: 11°30′S 33°30′E / 11.500°S 33.500°E / -11.500; 33.500
Kufuma Wikipedia
Mzimba
Mzimba mu Malaŵi
Mzimba mu Malaŵi
CharuMalawi
ChigaŵaKumpoto
MpandoMzimba
Area
 • Total10,430 km2 (4,030 sq mi)
Population
 (2018)
 • Total610,944


Mzimba ni boma ilo lili mu chigaŵa cha ku mpoto mu charu cha Malaŵi. Msumba ukulu ni Mzimba. Usani wa boma ili ni ma kilomita 10,430 km.² ndipo lina chiŵelengelo cha ŵanthu chakukwana 910,944. Ndilo ni boma likulu chomene mu charu cha Malaŵi.

Makhalilo

Mapili gha Viphya ghalikukhala zakulutilila mpaka ku mmwela na kumanjililo gha dazi gha boma ili. Malo gha ghakujikha gha mzimba ghalikukhala za pakati pa boma ili, ndipo maji ghakufumila mu dambo la Rukulu wa Kummwela. Chigaŵa cha kumanjililo gha dazi gha boma ili, aghoso ni mpaka, ghalikukhala mwakulondezgana na mphaka ya Malawi-Zambia, uko malo ghachoko ghakupatuska Rukulu wa Kummwela kufuma ku majikha gha dambo la Luangwa .

Boma

Mu boma la Mzimba muli vipatulo vya malo vyakukwana khumi na ŵili (12).

  • Mzimba - Pakati
  • Mzimba - Kumafumilo gha dazi
  • Mzimba - Hora
  • Mzimba - Luwelezi
  • Mzimba - Msumba wa Mzuzu
  • Mzimba - Kumpoto
  • Mzimba - North East
  • Mzimba - Solora
  • Mzimba - Kummela
  • Mzimba - Kummwela kwa mafumilo gha dazi
  • Mzimba - Kummwela kwa manjililo gha dazi
  • Mzimba -Kumanjililo gha dazi

Kuyambila mu chaka cha 2009.

Misumba mu Mzimba

Mzimba (msumba ukulu)

Mzuzu

Mzuzu ni msumba ukulu wachitatu mu charu cha Malaŵi ndipo pali kutalika kwa ma kilomita 380km kufuma kumpoto kwa boma la Lilongwe.[1]

Ekwendeni

Malo gha ŵalendo

Sunbird Mzuzu

Ma hotel gha Sunbird na vyakupokelela ŵalendo ni dundano litali lakudangila lavyakupokelela ŵalendo ndipo lina nyumba 9 zakupokelelela ŵalendo mu Malaŵi. Kuzingilizgika na Mzuzu Golf Course, nyumba ya ŵalendo ya Sunbird Mzuzu ni nyumba yapachanya iyo ina kuzilwa kwakuyana na nyumba zamu vyaru vinyake kweneso ndiyo yakuzilwa chomene ku mpoto yose.[2]

Nyumba iyi yina makina ghakuputa mphepo ghakukwana 60 (vipinda 32 vapachanya, vipinda vinyake 4 na vipinda vyakutchipilapo 24).

Grand Palace Hotel

Kawandama Cottage

Macondo Camp

Chuma

Chakuziska ndalama mu boma ili chikulu ni ulimi wa vingoma na ntchunga mwakwizilaso mu kuŵeta ng'ombe, ndiposo homa ukulimika nachakulinga chakuguliska kupenja ndalama. Pasono pano, pali ma komiti ghakukwana 98 mu boma la Mzimba.[3] Mathabwa na vinyake vyakufumila ku makuni vikufumila Kummwela kwa Viphya ndipo vikukanozgeka pa kamupani ya Raiply Plywood iyo yili ku Chikangawa, ma kilomita 70km kufuma kummwela kwa Mzuzu.[1]

Vyakuŵelenga

Unandi wa ŵanthu

Mu chaka cha 2018, chiŵelengelo cha ŵanthu chikaŵa mwa ntheula:[4]

  • 78.3% ŵaTumbuka
  • 9.1% ŵaChewa
  • 6.3% ŵaNgoni
  • 1.4% ŵaLomwe
  • 1.1% ŵaYao
  • 1.0% ŵaTonga
  • 0.9% ŵaSukwa
  • 0.4% ŵaLambya
  • 0.3% Nkhonde
  • 0.1% ŵaSena
  • 0.1% ŵaMang'anja
  • 0.1% ŵaNyanja
  • 0.8% ŵanyake

Vipembezo mu Mzimba

Chipembezo ŵaKhilistu ŵasilamu ŵanji ŵambula kusopa
Unandi 88.53% 1.72% 9.52% 0.23%

Mwambo

Boma la Mzimba lina ŵaTumbuka awo ŵana gule wawo wakuchemeka Vimbuza kweneso na ŵaNgoni awoso ŵana gule wawo wakuchemeka Ingoma. Nangauli vili nthena, chiyowoyelo cha boma ili ntchiTumbuka ndipo msumba ukulu wa boma ili ni Mzimba boma. Msumba usani wa boma ili kweneso wakutchuka ni Msumba wa Mzuzu.

Mzimba ni malo agho bola la chanakazi likumanyikwa na kutchaika makola mu charu chose cha Malaŵi ndipo ŵakutchaya bola ngati ni Mwaŵi Kumwenda wakababikila na kukulila mu boma ili.[5]

Mbili

Mbili ikulongosola ku ŵaNgoni ŵa Zungendaŵa wakafumila mu charu cha South Africa nakuzakakhala kumpoto kwa charu cha Malaŵi. Fumu Zwangendaŵa yati yafwa, ufumu wake ukasokonekela ndipo ŵakakhalako mbanaŵake ŵekha, ndipo maufumu ghankhoni na ghawili (7) gha ŵana ŵake aŵa ŵachali kulamulila.[6] Zina lakuti Mzimba likung'anamula thupi la munthu ndipo mu chaka cha 2016, boma likakhumba kuti liphwanye boma ili mu maboma ghatatu ghaphya, nangauli fumu yakulamulila boam ili ikakana.[7]

Ŵanthu ŵakumanyikwa

Mwaŵi Kumwenda (1989- ) wakutchaya bola la chanakazi.

Wonaniso

Maukaboni

  1. 1.0 1.1 Mzimba District in Malawi|Malawi Travel and Business Guide (malawiplus.com)
  2. The Best Hotels and Lodges in Mzuzu and Mzimba|Malawi Travel and Business Guide (malawiplus.com)
  3. "Mzimba District, Northern Region, Malawi". www.mindat.org. Retrieved 2020-05-27.
  4. 2018 Malawi Population and Housing Census Main Report
  5. "Mzimba|All About Malawi". All About Malawi (in Japanese). Retrieved 2020-05-27.
  6. Qeko, Dr (2011-02-14). "REV DR QEKO JELE: MZIMBA AND THE NGUNI KINGDOM IN MALAWI". REV DR QEKO JELE. Retrieved 2016-11-16.
  7. "Debate for Mzimba split rages on: Malawi Ngoni district - Malawi Nyasa Times - Malawi breaking news in Malawi". Malawi Nyasa Times - Malawi breaking news in Malawi (in American English). 2016-04-07. Retrieved 2016-11-16.

11°30′S 33°30′E / 11.500°S 33.500°E / -11.500; 33.500