Boma la Nsanje

Kufuma Wikipedia

Boma la Nsanje

Chalo Malaŵi
Chigaŵa Chigaŵa cha Kummwela
Msumba ukulu Nsanje
Ukulu wa malo 1 942 km²
Ẇanthu 194 924

Nsanje ni boma ilo likusangika mu Chigaŵa cha Kummwela mu charu cha Malaŵi. Msumba ukuru ni Nsanje. Chigaŵa ichi chili na malo ghakujumpha 1,942 square kilometres (750 sq mi).

Padera pa msumba wa Nsanje, mu tawuni iyi muli misumba yakuzirwa ya Bangula, Marka, Tengani, na Fatima.

Marka ni msumba uwo uli kumwera comene mu Malaŵi, ndipo uli pafupi na mphaka na Mozambique (Vila Nova de Fronteira).

Malo[lemba | kulemba source]

Nsanje ni cigaŵa ca kumwera comene mu Malaŵi ndipo cili mu cigaŵa ca Lower Shire River Valley. Muzi uwu uli kumpoto kwa Mlonga wa Shire (mlonga uwu ndiwo uli kumafumiro gha dazi kwa Nsanje) ndipo uli kuzingilizgika na Mozambique. Malo agha ghali pa mtunda wa mamita 61, kupaturako tumapiri tunyake mu chigaŵa chakumwera cha kumanjiliro gha dazi. Mwabvi Game Reserve ili kumpoto-kumadzulo kwa chigawochi ndipo ingagwiritsidwe ntchito kuchokera ku Bangula kapena Sorgin (onsewo pamsewu wa M-1). Elephant Marsh ili kumpoto kwa chigawochi ndipo ingagwiritsidwe ntchito paulendo kudzera pa msewu wa kum'mawa. Ulendo uwu ukufuma ku muzi wa James.

Maofesi gha boma[lemba | kulemba source]

Mu Nsanje muli vigaŵa vinkhondi vya National Assembly:

  • Nsanje - Central
  • Nsanje - Lalanje
  • Nsanje - Kumpoto
  • Nsanje - Kumwera
  • Nsanje - Kumwera kwa Kumadzulo

Kuyambira pa chisankho cha 2009 zigawo zonsezi zakhala zikuchitika ndi mamembala a Democratic Progressive Party.[1]

Umoyo[lemba | kulemba source]

Mu Novembala, mu msumba uwu mukuŵa chithukivu cha madigiri 52 C. Ndipo mu Juni, kukuŵa chithukivu cha madigiri 8 C. Pa caka, kufuma mu Janyuwale mpaka Epulero, kukulokwa maji pafupifupi 750 millimetre.

Chuma[lemba | kulemba source]

Nsanje njimoza mwa vigaŵa vikavu comene mu Malawi ndipo vikuthemba comene boma na mawupu gha mawupu ghambura vya boma. Vyakumera nga ni chimanga, mphoza, mpunga, mbatata, nyemba, na katoni, vyose vikulimika na vula.

Chimanga chikukula m'madambo pambuyo pa nyengo yamvula; Nsanje Boma amakula mozungulira malo a Ndindi, Bangula amagwiritsa ntchito Chisamba ndi Makhanga.

Mu cigaŵa ca Nsanje muli viŵeto vinandi; ng'ombe, mbuzi, mberere, na viyuni. Ŵanandi mwa ŵanthu ŵasambazi ŵa ku Nsanje ŵakasanga usambazi wawo mwa kulima viŵeto. Munthu uyo wakugura viŵeto vinandi mu chigaŵa cha Nsanje ni Sidik Mia. Ulovi ni nchito yinyake iyo yikovwira kuti ŵanthu ŵanandi ŵakhalenge makora.

Mu Janyuwale 2015, mu tawuni ya Nsanje mukaŵa maji ghanandi. Munda wa makilomita 20 uwo ukaŵa kumafumiro gha dazi kwa Mlonga wa Shire ukazura na maji, ndipo ŵanthu ŵakasoŵa chakurya kwa chaka chimoza. Malo ghanyake gha ku Malawi nagho ghakasakazika na maji ghakututuka.[2]

Ŵanthu[lemba | kulemba source]

Pa nyengo ya kalembera wa chalo cha Malawi wa 2018, chiŵelengero cha ŵanthu mu chigaŵa cha Nsanje kuyana na mafuko chikaŵa nga ni:[3]

  • 84.0% ŴaSena
  • 7.3% ŴaLomwe
  • 5.0% ŴaMang'anja
  • 0.9% ŴaChewa
  • 0,7% ŴaYao
  • 0,5% ŴaNgoni
  • 0.4% ŴaTonga
  • 0.2% ŴaTumbuka
  • 0.0% ŴaNkhonde
  • 0.0% ŴaNyanja
  • 0.0% ŴaLambya
  • 0.0% ŴaSukwa
  • 0.8% ŴaVinyake

Chikhalidwe[lemba | kulemba source]

Ŵanthu ŵa ku Nsanje ŵakumanyikwa na zina lakuti Sena, Lomwe, panji Mang'anja. Ŵanthu ŵanandi ŵakuyowoya Chichewa, Chingelezi, na Ciphwitikizi. Ku mpoto kwa Nsanje boma kuli cisopa ico cikusopa ciuta wakucemeka M'bona. Mutu wake ukadumulika vyaka mahandiredi ghanandi ivyo vyajumpha ndipo maji ghakafuma mu mutu wake. Sono wakuluta ku nyumba ya muwoli wake nyengo na nyengo mu kawonekero ka nkharamu kuti wazakayowoye ivyo vicitikenge mu caka cikwiza.

Ŵanakazi ndiwo ŵakwimba dansi lakwamba mu chigaŵa cha Nsanje, Madzoka wakwimba ŵanthu awo ŵakuchizga ŵalwari, ndipo Ulimba wakwimba para munthu wafwa.

References[lemba | kulemba source]

  1. Parliament of Malawi - Members of Parliament - Nsanje District
  2. "Malawi floods".
  3. 2018 Malawi Population and Housing Census Main Report