Boma la Mangochi

Kufuma Wikipedia

Boma la Mangochi

Chalo Malaŵi
Chigaŵa Chigaŵa cha Kummwela
Msumba ukulu Mangochi
Ukulu wa malo 6 273 km²
Ẇanthu 610 239

Mangochi ni boma ilo likusangika mu Chigaŵa cha Kummwela mu charu cha Malaŵi. Chigaŵa cha Mangochi ntchigaŵa cha malonda. Malo agha ghakaŵa ghakutali chomene, ndipo misewu yikendanga mu vigaŵa vyose vya Malaŵi na Mozambique. Nakuti para mwambuka Mlonga wa Shire, mphaka yili pafupi. Ku mpoto, msewu uwu ukupatukana na msewu wa Salima panji wa Monkey Bay. Kumanjiliro gha dazi kuli mapiri gha Dedza. Para tikuluta kumwera, nthowa iyi yikukwera pachanya pa phiri la Machinga m'paka ku Zomba, msumba ukuru wa Nyasaland, ndipo kufuma kura tikuluta ku Blantyre, msumba wa malonda wa ku Malaŵi. Ku malo agha kukuŵa kotcha comene mu nyengo ya chihanya ndipo mu nyengo ya chiwuvi kukuŵa kotcha comene. Malo agha ghali pafupi na Nyanja ya Malaŵi (iyo kale yikachemekanga Nyanja ya Nyassa). Nyanja iyi ndiyo njikulu comene pa nyanja zose za mu Rift Valley ndipo njakumanjiliro gha dazi comene. David Livingston ndiyo wakalemba zina ili pa Seputembala 18, 1859, chifukwa cha umo dazi likuwonekera pa maji. Nyanja iyi yikumanyikwaso na zina lakuti Kalendala Lake, cifukwa yili na utali wa makilomita 587 na usani wa makilomita 52.

Nangauli malo agha ngakutowa comene, kweni ghakuparanyika cifukwa ca nthenda ya AIDS. Para mungasazgapo ukavu, kusintha kwa vinthu pa caru, na kusoŵa kwa vinthu vyakukhumbikwa, vinthu vingaŵa makora yayi. Ni malo ghakutowa comene, na visomba vinandi, nga ni chambo, Nkopola Lodge, Sun and Sand Palm Beach na vinyake vinandi. Nakuti paliso nyumba zinandi zakutowa pa msewu wa Mangochi padera pa Nkopola Lodge. Yimoza mwa malo agha ni Club Makokola (Club Mac). Pali somba zinandi zakutowa, comenecomene cichlids. Pali viyuni vinandi ivyo vikukhala mu chiziŵa ichi. Mu chiziŵa ichi muli viyuni vya mtundu wa Malaŵi, ivyo vikuchemeka fish eagles. Mangochi wakumanyikwa comene na nyanja yake iyo yikovwira kuti ŵanthu ŵakwendakwenda ŵasange ndalama. Ŵanthu ŵanandi ŵa ku Mangochi mba Yao, ndipo ŵanyake ŵakufuma ku mafuko ghanyake. Lingamasa wakumanyikwa cifukwa ca mpunga wake uwemi uwo ukuguliskika mu vigaŵa vinandi vya caru ici.

Ŵanthu[lemba | kulemba source]

Pa nyengo ya kalembera wa chalo cha Malaŵi wa 2018, chiŵelengero cha ŵanthu mu chigaŵa cha Mangochi kuyana na mafuko chikaŵa nga ni:[1]

  • 72.3% ŴaYao
  • 9,5% ŴaLomwe
  • 8,0% ŴaChewa
  • 4,2% ŴaNgoni
  • 3.1% ŴaNyanja
  • 0.9% ŴaTumbuka
  • 0.6% ŴaSena
  • 0.6% ŴaMang'anja
  • 0.5% ŴaTonga
  • 0.0% ŴaNkhonde
  • 0.0% ŴaLambya
  • 0.0% ŴaSukwa
  • 0.2% ŴaVinyake

Maofesi gha boma[lemba | kulemba source]

Mu chigaŵa cha Mangochi muli vigaŵa 13 vya National Assembly:

  • Mangochi - Central
  • Mangochi - East
  • Mangochi - Lutende
  • Mangochi - Malombe
  • Mangochi - Monkey Bay
  • Mangochi - Nkungulu
  • Mangochi - Kumpoto
  • Mangochi - kumpoto kwa kumafumiro gha dazi
  • Mangochi - Kumwera
  • Mangochi - Kumwera kwa Kumadzulo

Kuchokera pa chisankho cha 2009 ambiri mwa zigawozi (kupatula Mangochi Monkey Bay, yomwe yakhala ikugwira ntchito ndi mamembala a Democratic Progressive Party) yakhala ikuyimiridwa ndi andale ochokera ku United Democratic Front.

Maukaboni[lemba | kulemba source]

  1. 2018 Malawi Population and Housing Census Main Report

Cape MaclearChangaliChangamireChangausyaChangwaleChantuloChaonaChayanikaChigumulaChikomweChilekaChilindaChilipa 1Chilipa IIChiloleChilumbaChimalilreChimbendeChimbiyaChimesyaChimvuu IIChimvuuChimwalaChimwalireChinamaChing'andaChing'ombeChinguwoChingwenyaChipalamawambaChisawaChisopiChiteteChitumbaChiundaChongweChoweFunweIpaniJiramuKabudira IKadyangundeKalenjekaKalokaKamundiKangoKanunguKapakoKaphirimtiwaKapireKasoloKatondoKausiKhaulaKhungwaKongweKwilembeKwiputiKwisimbaLidundeLilimbeLiteteLiwesaLuchichiLuchimwaLufaluLugolaLulangaLungwenaLupetereLusalumweLuwalikaLuwiLwangaMagangaMagomeroMajigaMajuniMakapaMakawaMakumbaMakunulaMakwelaniMalemboMalengaMalindiMalombeMalomberaMalukulaMandimbaMangomboMasakasaMasongola IIMasongolaMatamandaMatopeMaunduMauniMayeraMbombweMbonecheraMbwadzuluMchemaMchokaMchokolaMdindeMgwirizanoMikombeMilambeMisoloMititimilaMiwaweMkombeMkonang'onaMkumbaMlongotiMonkey BayMpaleMpamilaMphikaMpilipiliMpinganjiraMpingweMpitaMpitiliraMponyaMpumbeMpwakataMsakaMsasaMselemaMsinjiriMsusaMswanthakaMtambuwaMtamileMtangatangaMtendereMtengezaMtimabiMtinjitinjiMtondaMtondoMtosaMtuwaMwanjatiMwaziNakanyanjaNakawale INakawale IINakunduNalikoloNamasimba IINamaso-BayNamaswaNamatandaNamaziziNamisiNamitamboNamitongaNamitukutaNampembaNampingujaNandemboNangalamuNangaloreNankhwaliNansatoNanyundoNasengaNasiteNdalamakumbaNgapaniNikisiNjeraNjerezaNkhudzi-BayNsawaNsinjiriNtiyaPhirilongweSamamaSangadziSimbiriSokoleSt Augastine I,St Augastine IISt Augastine IIISuludiSungo-BaySungusyaTaliyaThemaThumuTukululuUlandeUnga IZambo