Inonge Wina

This is a good article. Click here for more information.
Kufuma Wikipedia

Inonge Mutukwa Wina
13th Vice President of Zambia
Nyengo:
26 January 2015 – 24 August 2021
Mlongozgi charu Edgar Lungu
Kupokela Guy Scott (2014)
Kuwiska na Mutale Nalumango
Minister of Gender and Child Development
Nyengo:
8 March 2012 – 25 January 2015
Mlongozgi charu Michael Sata
Guy Scott (Acting)
Kupokela Office created
Kuwiska na Nkandu Luo
Minister of Chiefs and Traditional Affairs
Nyengo:
29 September 2011 – 8 March 2012
Mlongozgi charu Michael Sata
Kupokela Office created
Kuwiska na Nkandu Luo
Umoyo wamunthu
Kubabika (1941-04-02) 2 April 1941 (vyaka 83)
Senanga, Northern Rhodesia
Chipani Patriotic Front
Nthengwa Arthur Wina (d. 1995)
Ŵana 3
Sukulu Santa Monica College (Dip.)
University of Zambia (BA)
Unkhwantha Social worker, politician

Inonge Mutukwa Wina (wakababika pa 2 Epulero 1941) ni ndyali wa ku Zambia uyo wakaŵa wachiŵiri kwa purezidenti wa 13 wa Zambia kwambira 2015 mpaka 2021. Wakaŵa mwanakazi wakwamba kuŵa na udindo uwu, ndipo wakaŵa wa udindo wapachanya chomene mu mbiri ya boma la Zambia.[1]

Msambilo

Wina wakasambira sukulu ya pulayimale ku Senanga, ku Barotse National School (sono ni Kambule Secondary School) ku Mongu. Paumaliro, wakamalizga masambiro ghake gha ku sekondare ku Santa Monica High School ku Los Angeles, California. Wakasambira vya wovwiri wa ŵanthu ku Santa Monica College. Kweniso wakalembeska masambiro gha Bachelor of Arts ku University of Zambia apo yikajulika kakwamba.

Uteŵeti wa mu chikaya

Wina wakayamba kugwira ntchito mu wupu wakulongozga m'ma 1970 apo wakajipeleka kuteŵetera ŵanakazi. Wakateŵeterapo mu mabungwe ghanandi gha wupu wa wupu wakuwona vya wanangwa wa banthu na kuŵa purezidenti wa Young Women's Christian Association, uko wakawovwira chomene pakukhozga wanangwa wa banthu wa banthu, ivyo vikapangiska kuti boma la Zambia likhazikiske wupu wakuwona vya wanangwa wa banthu ku Zambia. Mu 1996, wakasankhika kuŵa Chairperson wa National NGO Coordinating Council of Zambia (NGOCC).[2][3][4]

Mu kampeni ya Red Ribbon Campaign yakuvikilira dango la Zambia mu 2000, Wina wakalongozga gulu la ŵanakazi. Wina wakateŵeteraso mu mabungwe gha Refuge Services Zambia, Zambia Council of Social Services, University Teaching Hospital, na University of Zambia Council mu boma.[5][6]

Ntchito ya ndale

Mu chaka cha 2001 Wina wakasankhika kuŵa mphala ya malango ya chigaŵa cha Nalolo pakuŵa munthu wakwendera chipani cha United Party for National Development. Wakasankhika kuŵa mulongozgi wa makomiti ghanandi, kusazgapo Komiti ya wanangwa wa ŵanthu (Human Rights Gender and Governance), na Women Parliamentary Caucus.[7]

Pa ungano uwu, Fumu ya caru ca Zambia, Shri Narendra Modi, wakadumbiskana na Ms. Inonge Wina, ku New Delhi pa Okutobala 30, 2015

Wina wakathereskaso mpando wake wa Nalolo pakuŵa mukhristu wa United Liberal Party mu mavoti gha 2006 gha purezidenti na gha chalo chose. Wakathereskeka ndipo wakapempha khoti likuru kuti limweruzge mulandu uwu. Wina wakathereskaso mpando wa Nalolo pa chisankho cha 2011, nyengo iyi pa tikiti ya Patriotic Front, ndipo wakathereska. Wina wakalembeka mu nduna zakwamba za President Michael Sata zakukwana 18 nga ni Minister of Chiefs and Traditional Affairs. Pa March 8, 2014, pa nyengo ya kukumbukira Zuŵa la Ŵanakazi pa Charu Chose, Sata wakasintha chigaŵa cha nduna ya ŵanalume na ŵanakazi kuŵa unduna wakufikapo ndipo pamanyuma wakasankha Wina kuŵa nduna ya vya wanalume na ŵanakazi.

Pa 26 Janyuwale 2015, Pulezidenti Edgar Lungu wakasankha Wina kuŵa Vice President wa Zambia. Wakachita mpikisano wa Lungu pa chisankho cha 2016, ndipo wakaŵa mwanakazi wakwamba kusankhika kuŵa Vice President ndipo wakaleka ntchito iyi pambere chisankho cha 2021 chindachitike.[8]

Umoyo wa munthu

Wakatolana na Arthur Wina, uyo wakalimbananga na wanangwa wa boma, nduna yakale na wasukulu uyo wakafwa pa 3 Seputembala 1995.[9] Ŵakaŵa na ŵana ŵatatu, ndipo ŵaŵiri ŵali kufwa. Arthur Wina wakasambira pa sukulu ya Munali Secondary School iyo, mu nyengo ya ukoloni, yikaŵa sukulu yikuru ya ku Zambia ya ŵanthu ŵa ku Zambia. Ŵabali ŵanyake awo ŵakaŵa mu nduna za ku Zambia ŵakati ŵajiyimira ŵekha (nga ni mukuru wa Arthur Wina, Sikota), nawo ŵakasambira ku Munali.[10]

Ukaboni

  1. "Inonge Mutukwa Wina | National Assembly of Zambia". www.parliament.gov.zm. Retrieved 3 Epulelo 2022.
  2. "Zambia: Mukulagate scandal involving former government officials…". Transparency.org (in English). Retrieved 3 Epulelo 2022.
  3. "Zambia: In a fair election, Lungu can't win. In an unfair one, he can't lose | African Arguments" (in British English). 8 Ogasiti 2021. Retrieved 3 Epulelo 2022.
  4. "Inonge Wina becomes Zambia's first female Vice President – "I want women to enjoy the same rights and benefits as men"". Demo Finland (in British English). 26 Janyuwale 2015. Retrieved 3 Epulelo 2022.
  5. "A World of Change: Inonge Wina Returns to SMC". www.smc.edu (in English). Retrieved 3 Epulelo 2022.
  6. "Zambia : Inonge Wina's full profile" (in British English). 26 Janyuwale 2015. Retrieved 3 Epulelo 2022.
  7. "Peace in the home essential first step to community peace, says Zambia's vice president". Commonwealth (in English). Retrieved 3 Epulelo 2022.
  8. "Zambian president appoints Nkandu Luo as running mate for Aug. 12 polls". Xinhua Net. 17 Meyi 2021. Retrieved 30 Juni 2021.
  9. Jacqueline Audrey Kalley, Elna Schoeman and Lydia Eve Andor, ed. (1999). Southern African Political History: A Chronology of Key Political Events from Independence to Mid-1997. Greenwood Press. pp. 706–. ISBN 0-313-30247-2. LCCN 98-44996.
  10. "Sikota Wina recounts his early days as a Politician". Lusaka Times. 28 Julayi 2013. Retrieved 5 Epulelo 2018.
Mphala za ndale
Kujumphika na Vice-President of Zambia
2015–2021
Kupokela