Los Angeles

Coordinates: 34°03′N 118°15′W / 34.050°N 118.250°W / 34.050; -118.250
Kufuma Wikipedia

Los Angeles
City of Los Angeles
Flag of Los AngelesOfficial seal of Los Angeles
L.A. city seal next to LACITY.GOV
Nickname(s): 
L.A., City of Angels,[1] The Entertainment Capital of the World,[1] La-la-land, Tinseltown[1]
Location within California and Los Angeles County
Location within California and Los Angeles County
Los Angeles is located in California
Los Angeles
Los Angeles
Location within California
Los Angeles is located in the United States
Los Angeles
Los Angeles
Location within the United States
Los Angeles is located in North America
Los Angeles
Los Angeles
Location within North America
Coordinates: 34°03′N 118°15′W / 34.050°N 118.250°W / 34.050; -118.250
Country United States
State California
County Los Angeles
RegionSouthern California
CSALos Angeles-Long Beach
MSALos Angeles-Long Beach-Anaheim
PuebloSeptember 4, 1781[2]
City statusMay 23, 1835[3]
IncorporatedApril 4, 1850[4]
Named forOur Lady, Queen of the Angels
Government
 • TypeStrong mayor–council[5]
 • BodyLos Angeles City Council
 • MayorKaren Bass (D)
 • City AttorneyHydee Feldstein Soto (D)
 • City ControllerKenneth Mejia (D)
Area
 • Total501.55 sq mi (1,299.01 km2)
 • Land469.49 sq mi (1,215.97 km2)
 • Water32.06 sq mi (83.04 km2)
Elevation
305 ft (93 m)
Highest elevation
5,075 ft (1,576 m)
Lowest elevation
0 ft (0 m)
Population
 • Total3,898,747
 • Estimate 
(2021)[7]
3,849,297
 • Rank2nd in the United States
1st in California
 • Density8,304.22/sq mi (3,206.29/km2)
 • Urban12,237,376 (US: 2nd)
 • Urban density7,476.3/sq mi (2,886.6/km2)
 • Metro13,200,998 (US: 2nd)
Demonym(s)Angeleno, Angelino, Angeleño[10][11]
Time zoneUTC–08:00 (PST)
 • Summer (DST)UTC–07:00 (PDT)
ZIP Codes
Area codes213, 323, 310, 424, 818, 747
FIPS code06-44000
GNIS feature IDs1662328, 2410877
Websitelacity.gov

Los Angeles (US: /lɔːs ˈænələs/ (pulikizgani machemelo) lawss AN-jəl-əs; Spanish: Los Ángeles [los ˈaŋxeles], lit.'The Angels'), kanandi zina lake likulembeka kuti L.A.,[13] ni msumba uwo uli na ŵanthu ŵanandi comene mu California, U.S.A. Msumba uwu ndiwo uli pakatikati pa malonda, ndalama, na kakhaliro ka ŵanthu ŵa ku Southern California. Los Angeles ni tawuni yaciŵiri ya ŵanthu ŵanandi mu United States pamanyuma pa New York City, na ŵanthu pafupifupi 3.9 miliyoni mu mphepete mwa tawuni iyi mu 2020.[7] Los Angeles wali na mphepo ya ku Meditereniyani, ŵanthu ŵa mitundu yakupambanapambana, ndiposo msumba ukuru. Cikaŵa cikaya ca makampani gha mafilimu gha ku Hollywood.[6]

TChigawo chachikulu cha mzindawu chili mu chigawo cha kumwera kwa California pafupi ndi nyanja ya Pacific kumadzulo ndipo chimadutsa m'mapiri a Santa Monica ndi kumpoto ku San Fernando Valley, pomwe mzindawu uli m'malire a San Gabriel Valley kum'mawa kwake. Chigaŵa ichi chili na malo ghakukwana 1210 km2 ndipo chili ku chigaŵa cha Los Angeles, icho chili na ŵanthu ŵanandi chomene ku United States. Kuzakafika mu 2022, chigaŵa ichi chizamukhala ŵanthu pafupifupi 9.86 miliyoni.[14] Ni tawuni yacitatu iyo ŵanthu ŵakuluta kukaya ku United States, pamanyuma pa New York City na Miami, ndipo ŵanthu ŵakujumpha 4.6 miliyoni ŵakaluta kukaya mu tawuni iyi mu 2019.[15]

Cigaŵa ico sono ni Los Angeles, pakwamba cikakhalanga na ŵanthu ŵa mtundu wa Tongva, ndipo pamanyuma pake Juan Rodríguez Cabrillo wakacicemera zina ili mu 1542. Msumba uwu ukapangika pa Seputembala 4, 1781, na kazembe wa Spain Felipe de Neve, pa muzi wa Yaanga. Cikaŵa cigaŵa ca Mexico mu 1821 pamasinda pa Nkhondo ya Kujiyimira. Mu 1848, paumaliro wa Nkhondo ya Mexico na America, boma la Los Angeles na chigaŵa chinyake cha California ŵakagura ku United States na phangano la Guadalupe Hidalgo. Pa Epulero 4, 1850, pamanyuma pa myezi yinkhondi, msumba wa Los Angeles ukapangika kuŵa boma. Mu ma 1890 mafuta ghakati ghasangika, msumba uwu ukakura mwaluŵiro.[16] Msumba uwu ukakura comene cifukwa ca kuzengeka kwa mugelo wa maji wa Los Angeles Aqueduct mu 1913.

Los Angeles wali na ŵanthu ŵa mu vyaru vyakupambanapambana ndipo ŵali na mafakitale ghakupambanapambana. Lili na dowoko la katundu likuru chomene ku vyaru vya ku America.[17][18][19] Mu chaka cha 2018, msumba wa Los Angeles ukaŵa na ndalama zakukwana $1 trillion, ndipo uwu ukaŵa msumba wachitatu pa charu chose pa ndalama zakukwana $1 trillion, pamanyuma pa New York na Tokyo. Ku Los Angeles ndiko kukacitikira maseŵero gha Olimpiki mu 1932 na 1984, ndipo ndiko kuzamucitikira maseŵero gha Olimpiki mu 2028. Sonosono apa, cikhutu ico cikacitika mu California, cikapangiska kuti maji gha mu msumba uwu na gha mu Los Angeles ghaŵe ghambura maji.[20][21]

Zina[lemba | kulemba source]

Kuyana na umo zina la msumba uwu likazunulikiranga ku malo agha, lizgu ili likusinthanga kufuma ku zina linyake kuya ku linyake. Nkhani ya mu 1953 mu nyuzipepara ya American Name Society yikayowoya kuti mazina gha malo agha ghakafuma ku mazina gha ŵanthu ŵa ku Spain..[22] In 1908, librarian Charles Fletcher Lummis, who argued for the name's pronunciation with a hard g (/ɡ/),[23][24] reported that there were at least 12 pronunciation variants.[25] Mu vyaka vya m'ma 1900, nyuzipepara ya Los Angeles Times yikayowoya kuti lizgu ili likwenera kuzunulika kuti Loce AHNG-hayl-ais (/loʊs ˈɑːŋheɪleɪs/), kung'anamura kuti lizgu ili likwenera kuzunulika kuti Loce AHNG-hayl-ais. Ici cikaŵa cakukondweska yayi.[26]

Kufuma mu ma 1930, /lɔːs ˈændʒələs/ ndiyo yikayowoyekanga comene. Mu 1934, wupu wa United States Board on Geographic Names ukadumura kuti mazgu agha ghalembeke nthena. Mu 1952, "jury" iyo yikimikika na Meya Fletcher Bowron yikakolerana nayo fundo iyi.[22][27]

Kuyowoya mazgu mu United Kingdom kukusazgapo /lɒs ˈændʒɪliːz, -lɪz, -lɪs/ loss AN-jil-eez, -iz, -iss. Jack Windsor Lewis wakalongosora mazgu agho ghakuyowoyeka kanandi, /lɒs ˈænɪlz/ (pulikizgani machemelo), mazgu agha ghakalembekanga mwakuyana na mazgu gha Chigiriki agho ghakumalira pa -es, "ghakalongoranga kuti ŵanthu ŵakamanyanga makora mabuku gha mu Baibolo agho ghakalembekanga kale, kweni Chisipanishi chikamanyanga yayi".[28]

Mbili[lemba | kulemba source]

Mbiri ya ŵanthu ŵakwambilira[lemba | kulemba source]

Yaanga, muzi wakuzirwa wa ŵanthu ŵa mtundu wa Tongva uwo ukaŵako pambere ŵanthu ŵa ku Spain ŵandambe kukhala mu msumba wa Los Angeles.

Ŵanthu ŵa ku California awo ŵakakhalanga mu chigaŵa icho lero ni Los Angeles Basin na San Fernando Valley, ŵakaŵa ŵa mtundu wa Tongva (uwo sono ukuchemekaso Gabrieleño kufuma mu nyengo ya ŵanthu ŵa ku Spain). Ku malo agha ndiko kukaŵa tawuni ya Yaanga (Tongva: Iyáangaʾ), iyo yikung'anamura "malo gha khuni la thondo", ndipo zuŵa linyake ndiko ŵanthu ŵa ku Spain ŵakazenga tawuni ya Pueblo de Los Ángeles. Iyáangaʾ likung'anamulikaso kuti "dambo la josi".[29][30][31][32][33]

Boma la Spain[lemba | kulemba source]

Mu 1542 Juan Rodríguez Cabrillo, uyo wakendanga pa nyanja, wakapika chigaŵa cha kumwera kwa California kuti chiŵe cha Ufumu wa Spain. Gaspar de Portolà na mishonale Juan Crespí ŵakafika pa malo agho sono ni Los Angeles pa Ogasiti 2, 1769.[34]

Mu 1797, ŵanthu ŵa ku Spain ŵakambiska Mission San Fernando Rey de España.

Mu 1771, Franciscan Junípero Serra wakambiska mulimo wa kuzenga Mission San Gabriel Arcángel, iyo yikaŵa mishoni yakwamba mu cigaŵa ici. Pa Seputembala 4, 1781, gulu la ŵanthu ŵakukwana 44 awo ŵakamanyikwanga kuti "Los Pobladores" ŵakambiska tawuni iyo ŵakalicema kuti El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles, panji kuti "Sumba ya Mama withu, Fumukazi ya Ŵangelo".[35] Zina la tawuni iyi likususkana; buku la Guinness Book of World Records likuti "El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles de Porciúncula"; mabuku ghanyake ghakung'anamura zina ili mwakudumura. Mu msumba uwu ndimo muli dayosisi yikuru comene ya Katolika ku United States. Vigaŵa viŵiri pa viŵiri vya ŵanthu ŵa ku Mexico panji ŵa ku (New Spain) ŵakaŵa ŵa mtundu wa mestizo panji mulatto, awo ŵakaŵa ŵa mu Africa, ŵa fuko limoza na ŵa ku Europe. Kwa vyaka vinandi, ŵanthu ŵakakhalanga mu muzi uwu, kweni mu 1820, ŵanthu ŵakasazgikira kufika pa 650. Mazuŵa ghano, ŵanthu ŵakukumbukira malo agha mu chigaŵa cha Pueblo Plaza na Olvera Street, ku Los Angeles.[36]

Boma la Mexico[lemba | kulemba source]

Pío Pico, uyo wakaŵa kazembe waumaliro wa ku Mexico, wakawovwira comene kuti msumba wa Los Angeles ukhazikike.

Mu 1821, caru ca New Spain cikapoka wanangwa ku Spain, ndipo sono ŵanthu ŵa ku pueblo ŵakakhalanga mu caru ca Mexico. Mu nyengo ya Mexican, Kazembe Pío Pico wakazgora msumba wa Los Angeles kuŵa msumba ukuru wa Alta California. Pa nyengo iyi, boma liphya likambiska vinthu vinandi vyakukondweska ŵanthu ŵa ku Los Angeles.[37] Mu 1846, pa nkhondo iyo yikacitikira caru ca Mexico na America, ŵasilikari ŵa boma la United States ŵakanjira mu muzi uwu. Ivi vikapangiska kuti boma la Mexico lizingire msumba wa Los Angeles, ndipo ŵasilikari ŵa Mexico ŵakukwana 150 ŵakarwa nkhondo na ŵasilikari ŵa boma la Mexico.

Muwuso wa Mexico ukamara pamasinda pa Nkhondo ya ku America na Mexico, iyo yikacitikira ku California. Ŵanthu ŵa ku America ndiwo ŵakamba kuwusa caru ca California, pamanyuma pa nkhondo zinandi izo zikamara na kukolerana pa cipangano ca Cahuenga pa Janyuwale 13, 1847. Boma la Mexico likapika mazaza mu 1848, ndipo likapangana na boma la Guadalupe Hidalgo kuti likapeleke msumba wa Los Angeles na chigaŵa chose cha Alta California ku United States.[38][39]

Post-Conquest era[lemba | kulemba source]

Phangano la Cahuenga, ilo likapangika mu 1847 na munthu wa ku California Andrés Pico na John C. Frémont, wakamalizga U.S. Ŵakapoka California.

Mu 1876 ŵakazenga njanji yakufuma ku New Orleans kuluta ku Los Angeles, ndipo mu 1885 ŵakazenga njanji yakufuma ku Santa Fe. Mu 1892, mafuta ghakasangika mu msumba uwu na mu vigaŵa vyapafupi, ndipo mu 1923, vinthu ivi vikawovwira kuti California yiŵe charu icho chikupanga mafuta ghanandi chomene mu charu ichi.

Kuzakafika mu 1900, mu msumba uwu mukaŵa ŵanthu ŵakujumpha 102,000, ndipo maji ghakaŵa ghakusoŵa. Mu 1913, apo ŵakamalizga kuzenga mugelo wa maji ku Los Angeles, William Mulholland ndiyo wakawovwira kuti msumba uwu ulutilire kukura. Chifukwa cha malango agho ghakakanizganga msumba wa Los Angeles kuguliska panji kupeleka maji ku ŵanthu ŵa mu vigaŵa vinyake, misumba yinandi iyo yikazingilizga msumba uwu yikamba kukolerana na Los Angeles.[40][41][42]

In the early 20th century, Hollywood studios, like Paramount Pictures, helped transform Hollywood into the world capital of film and helped solidify LA as a global economic hub.

Los Angeles ndiyo yikaŵa na dango lakwamba la kugaŵa malo mu United States. Pa Seputembala 14, 1908, wupu wakulongozga msumba wa Los Angeles ukapharazga kuti malo ghakusungirako ŵanthu na mafakitale ghaŵe ghakupambanapambana. Dango liphya ili likakanizga kuti ŵanthu ŵakhalengemo mu malo ghamoza agho ghakaŵa na malo ghamoza agho ghakaŵa ghakupambana na ghanyake. Mu vyaru ivyo ŵakakanizga mulimo uwu, mukaŵa nyumba zakusungiramo viŵeto, malo ghakusungiramo nkhuni, na malo gha mafakitale agho ghakaŵa na makina. Malango agha ghakapelekeka pamanyuma pakuti vinthu vya mu maindasitiri vyamara. Ivi vikasazgikirapo pa vinthu vinyake ivyo kale vikaŵanga vyakukwiyiska. Vinyake mwa vinthu ivi ni malo ghakusungiramo vinthu vyakuphulika, malo ghakupangira gasi, malo ghakupangira mafuta, malo ghakukomerako nyama, na malo ghakusungiramo viŵiya. Kweniso boma la Los Angeles likapeleka malo 7 ghakusungirako vinthu mu tawuni iyi. Ndipouli, pakati pa 1908 na 1915, wupu wa boma ku Los Angeles ukazomerezga kuti ŵanthu ŵaleke kugwiliskira nchito malo agha, ndipo ivi vikapangiska kuti ŵanthu ŵambe kugwiliskira nchito malo agha pa vinthu vinyake. Pali mphambano ziŵiri pakati pa dango la Residence District Ordinance la mu 1908 na malango ghanyake gha ku United States. Cakwamba, malango gha mu 1908 ghakapanga mapu ghakukwana yayi nga umo vikaŵira na dango la mu 1916 la New York City. Chachiŵiri, malo ghakukhalamo ghakapambaniskanga yayi mitundu ya nyumba; ghakapambaniskanga yayi nyumba, mahotelo, na nyumba za mbumba yimoza.

Mu 1910, Hollywood yikasazgikana na msumba wa Los Angeles, ndipo pa nyengo iyi mu msumba uwu mukaŵa kale makampani 10 gha mafilimu. Mu 1921, makampani gha mafilimu ghakujumpha 80 pa 100 gha mu caru cose ghakaŵa ku L.A. Ndalama izo ŵakasanganga cifukwa ca mulimo uwu, zikawovwira kuti msumba uwu uleke kukumana na suzgo la ndalama ilo likakhwaska caru cose pa nyengo ya suzgo yikuru ya caru cose. Kuzakafika mu 1930, ciŵelengero ca ŵanthu cikajumpha pa 1 miliyoni. Mu 1932, mu msumba uwu ndimo mukachitikira maseŵero gha Olimpiki.[43][44]

Post-WWII[lemba | kulemba source]

Mu Nkhondo Yachiŵiri ya Charu Chose, kampani ya California Shipbuilding Corporation pa Terminal Island yikaŵa pakati pa ŵanthu ŵanandi awo ŵakazenga sitima izo zikazengera malo ghakusungirako sitima mu msumba wa Los Angeles.

Mu nyengo ya Nkhondo Yachiŵiri ya Charu Chose, Los Angeles likaŵa likuru la kupanga vyombo na ndege. Calship yikapanga maboti ghanandi gha Liberty na Victory Ships pa Terminal Island, ndipo malo gha Los Angeles ghakaŵa likuru gha vyombo vikuruvikuru vinkhondi na viŵiri vya charu (Douglas Aircraft Company, Hughes Aircraft, Lockheed, North American Aviation, Northrop Corporation, na Vultee).

Nkhondo Yachiŵiri ya Charu Chose yikati yamara, msumba wa Los Angeles ukakura mwaluŵiro chomene kuluska kale, ndipo ukamba kusanjika mu chigaŵa cha San Fernando Valley.

Chifukwa cha Nkhondo Yachiŵiri ya Charu Chose, kukura kwa matawuni gha mphaka, na unandi wa ŵanthu, malo ghakusanguluska ghanandi ghakazengeka na kugwiriridwa mu malo agha.

Chifukwa cha mphambano ya mitundu, mu 1965 ku Watts kukachitika chisokonezo ndipo ŵanthu 34 ŵakafwa na kupwetekeka.[45]

Chiphikiro chakujulira maseŵero gha Olimpiki mu 1984 pa LA Coliseum

Mu 1969, California ndiyo yikaŵa malo ghakwamba apo pa Intaneti pakaŵavya vinthu vyakupambanapambana, ndipo uthenga wakwamba uwo ukafuma ku Yunivesite ya California ku Los Angeles (UCLA) ukaluta ku Stanford Research Institute ku Menlo Park.

Mu 1973, Tom Bradley wakasankhika kuŵa meya wakwamba wa msumba uwu, ndipo wakagwira nchito nyengo zinkhondi mpaka apo wakafumira mu 1993. Vinthu vinyake ivyo vikacitika mu msumba uwu mu vyaka vya m'ma 1970 vikusazgapo nkhondo ya Symbionese Liberation Army ku South Central mu 1974 na milandu ya Hillside Stranglers mu 1977-1978.

Kukwambilira kwa 1984, msumba uwu ukaŵa na ŵanthu ŵanandi comene kuluska wa Chicago, ndipo ukaŵa msumba waciŵiri pa misumba yikuru ku United States.

Mu 1984, mu msumba uwu mukacitikaso maseŵero gha pa Olimpiki. Nangauli vyaru 14 vya Cikomyunizimu vikakana kuti vileke kuŵapo pa maseŵero gha Olimpiki, kweni maseŵero gha Olimpiki gha mu 1984 ghakaŵa ghakovwira comene kuluska maseŵero ghanyake ghose agho ghakaŵako, ndipo ghakaŵa ghaciŵiri kuti ghaŵe na phindu.[46]

Wilshire Grand Center, nyumba iyi yikazengeka mu 2017, ndipo ni nyumba yitali chomene ku California na kumanjiliro gha dazi kwa United States.

Pa 29 Epulero, 1992, pakawuka viwawa pakati pa mafuko, ndipo khoti la ku Simi Valley likagamura kuti ŵapolisi ŵanayi ŵa Los Angeles Police Department (LAPD) ŵaleke mulandu.

Mu 1994, cindindindindi cikuru ico cikacitika ku Northridge cikasunkhunya msumba uwu, ndipo cikabwangandura vinthu vyakukwana $12.5 biliyoni na kukoma ŵanthu 72. Caka ici cikamara na mulandu wa Rampart, uwo ukaŵa umoza mwa milandu yikuru comene ya kupuluska mu mdauko wa America.[47]

M'ma 2000[lemba | kulemba source]

Mu 2002, Meya James Hahn wakalongozga kampeni yakuwukira boma, ndipo ivi vikapangiska kuti ŵanthu ŵa mu San Fernando Valley na Hollywood ŵaleke kuwukira boma.

Mu 2022, Karen Bass wakazgoka mwanakazi wakwamba kuŵa meya wa msumba uwu, ndipo ivi vikapangiska kuti msumba wa Los Angeles uŵe msumba ukuru chomene mu United States kuti mwanakazi waŵe meya.

Mu msumba wa Los Angeles ndimo muzamuchitikira maseŵero gha Olimpiki gha mu 2028.[48][49]

Makhalilo gha malo[lemba | kulemba source]

Malo ghakukhala[lemba | kulemba source]

Kuwona malo gha ku Los Angeles kufuma pa satellite

Msumba wa Los Angeles uli na malo ghakukwana 1,302 km2 ndipo uli na malo ghakukwana 1,214 km2 na maji ghakukwana 88 km2.[50] Msumba uwu uli pa mtunda wa makilomita 71 kufuma kumpoto kuya kumwera ndipo uli pa mtunda wa makilomita 29 kufuma kumafumiro gha dazi kuya kumanjiliro gha dazi. Msumba uwu uli pa mtunda wa makilomita 550.

Los Angeles ni tawuni ya mapiri ndiposo ya mapiri. Malo ghapachanya chomene mu msumba uwu ni Phiri la Lukens ilo lili pa mtunda wa mamita 1,547, ilo lili kumpoto chakumafumiro gha dazi kwa San Fernando Valley. Chigaŵa chakumafumiro gha dazi kwa mapiri gha Santa Monica chikupakana ku Nyanja ya Pacific ndipo chikupatura Los Angeles Basin na San Fernando Valley. Vigaŵa vinyake vya ku Los Angeles vili na mapiri. Ku mpoto kwa tawuni ya Washington, ku vigaŵa vya kumafumiro gha dazi nga ni Boyle Heights, chigaŵa cha Crenshaw kuzingilizga Baldwin Hills, na chigaŵa cha San Pedro.

Kuzingilizga tawuni iyi kuli mapiri ghatali. Kumpoto kwake kuli mapiri gha San Gabriel, agho ŵanthu ŵa ku Angelenos ŵakutemwa kuluta kukasopa. Malo ghapachanya chomene ni Phiri la San Antonio, ilo ŵanthu ŵa ku malo agha ŵakulimanya kuti Phiri la Baldy. Kutali na malo agha, kuli Phiri la San Gorgonio, ilo lili pa mtunda wa makilomita 130 kumafumiro gha dazi kwa msumba wa Los Angeles.

Mlonga wa Los Angeles, uwo nyengo zinandi ukwenda nyengo yiliyose, ndiwo ukwenda mu maji. Wupu wa Army Corps of Engineers ukanozga na kujara makilomita 82 kuti maji ghaleke kwiza. Mtsinjewu umayamba mu chigawo cha Canoga Park mumzindawu, umadutsa chakum'mawa kuchokera ku San Fernando Valley kumpoto kwa mapiri a Santa Monica, ndipo umatembenukira kumwera kudzera pakatikati pa mzindawu, ukuyenda kumlomo wake ku Port of Long Beach ku Pacific Ocean. Mlonga ucoko wa Ballona ukuthira mu Santa Monica Bay ku Playa del Rey.[51][52]

Vyakumela[lemba | kulemba source]

Del Rey Lagoon ku Playa del Rey

Ku Los Angeles kuli vyakumera vinandi, cifukwa ca malo ghakupambanapambana, nga ni mumphepete mwa nyanja, mu vipalamba, na mu mapiri. Vimera ivi vikusangika chomene mu vigaŵa vya m'mphepete mwa nyanja, chaparral, na mu nkhorongo. Vyakumera vya ku malo agha ni: California poppy, matilija poppy, toyon, Ceanothus, Chamise, Coast Live Oak, sycamore, willow na Giant Wildrye. Vinyake mwa vyakumera ivi, nga ni sunflowers ya ku Los Angeles, vikusangika viŵi yayi mwakuti vili pafupi kumara. Nangauli mu msumba uwu mulije khuni ili, kweni khuni la Coral Tree (Erythrina caffra) ndilo ni khuni la boma la Los Angeles, ndipo maluŵa gha boma la Los Angeles ni Paradise Bird (Strelitzia reginae).[53] Mexican Fan Palms, Canary Island Palms, Queen Palms, Date Palms, na California Fan Palms ni vinyake mwa vyakumera ivi ni vya ku Los Angeles, nangauli ni vya ku California pera, kweni vikusangika mu msumba wa Los Angeles yayi.

Nthaka[lemba | kulemba source]

Mount Lukens, mu mapiri gha San Gabriel, muli malo ghatali chomene ku Los Angeles

Pakuti msumba wa Los Angeles uli pa malo ghakucemeka Pacific Ring of Fire, nyengo zinyake kukuchitika vindindindi. Vinthu ivi vikupangiska kuti paŵe vindindindi vikuruvikuru, ivyo vikupangiska kuti paŵe vindindindi vikuruvikuru pafupifupi 10,000 pa caka mu Southern California, nangauli vinandi mwa vindindindi ivi ni vichoko mwakuti vingapulikikwa yayi.[54] Chigaŵa cha San Andreas Fault, icho chili pa mphaka pakati pa Pacific Plate na North American Plate, chikuduka mu chigaŵa cha Los Angeles. Cigaŵa ca malo agha ico cikujumpha mu Southern California, cikutimbanizgika na cindindindi cikuru pa virimika 110 panji 140, ndipo ŵakumanya vya cindindindindi ŵakucenjezga kuti cindindindi cikuru cinyake cingacitikaso, cifukwa cindindindi cikuru cakumalizga ico cikacitika cikaŵa ico cikacitika ku Fort Tejon mu 1857. Malo gha ku Los Angeles na malo ghanyake agho ghakukhala ŵanthu ŵanandi, ghakunangika na vindindindi vyamabuchi. Vindindindi vikuruvikuru ivyo vyacitika mu Los Angeles ni vya ku Long Beach mu 1933, ku San Fernando mu 1971, ku Whittier Narrows mu 1987, na ku Northridge mu 1994. Kweni vinyake ni vyambura nkhongono ndipo munthu wakuvipulikiska yayi. Wupu wa USGS ukafumiska lipoti la UCERF la ku California ilo likulongosora umo chindindindi chingachitikira ku California. Vigaŵa vinyake vya tawuni iyi vikusuzgikaso na tsunami. Malo agho ghali pa dowoko ghakaŵaso na ngozi chifukwa cha chindindindi icho chikachitika ku Aleutian Islands mu 1946, ku Valdivia mu 1960, ku Alaska mu 1964, ku Chile mu 2010, na ku Japan mu 2011.[55]

Msumba[lemba | kulemba source]

The skyline of Downtown Los Angeles

Msumba uwu uli na vigaŵa vinandi, ndipo vinyake mwa vigaŵa ivi vikaŵa mu msumba wa Los Angeles. Vigaŵa ivi vikapangika pacoko na pacoko, ndipo vili na malo ghakukwana mwakuti msumba uli na vikhwangwani ivyo vikulongora vigaŵa vyose.[56]

Overview[lemba | kulemba source]

View of the Downtown Los Angeles skyline from Griffith Park

Misewu ya mu tawuni iyi yikwenda mu nthowa zakuyana waka, ndipo misewu yinyake yikujumpha mu misewu iyi. Kweni ivi vikusuzga cifukwa ca malo ghambura kwendeska magalimoto, ndipo ivi vyapangiska kuti paŵe mageti ghakupambanapambana mu madambo ghose agho ghakukhala mu msumba wa Los Angeles. Misewu yikuru-yikuru yikupangika kuti yikwendeska magalimoto ghanandi mu vigaŵa vinandi vya mu msumba uwu, ndipo yinandi mwa misewu iyi njitali comene; Sepulveda Boulevard njitali makilomita 69, ndipo Foothill Boulevard njitali makilomita 97, ndipo yikufika ku San Bernardino. Ŵadokotala ŵa galimoto ku Los Angeles ŵakuŵa na suzgo lakuti pa caru cose paŵa nyengo zinonono comene, kuyana na umo ŵakwendeskera magalimoto ŵakucitira, TomTom. Ŵadokotala ŵa magalimoto mu LA ŵakumalira maora 92 pa msewu pa chaka. Pa nyengo ya maora gha pachanya chomene, pali magalimoto ghakukwana 80 peresenti, kuyana na ivyo vyalembeka pa index iyi.[57]

Kanandi mu msumba wa Los Angeles mukuŵa nyumba zambura kujumpha msinkhu, mwakupambana na mu msumba wa New York. Ku Los Angeles kuli nyumba zikuruzikuru yayi, kweni pali malo ghachoko waka nga ni Downtown, Warner Center, Century City, Koreatown, Miracle Mile, Hollywood, na Westwood. Nyumba zichoko waka izo zili kuzengeka kuwaro kwa malo agha, zikuwoneka makora comene. Mulimo wa kuzenga ukucitika mu vigaŵa vyakupambanapambana, m'malo mwa kuzenga nyumba yimoza. Kweni mu msumba wa Los Angeles muli nyumba zinandi zakujumpha 30 zakudikanya, ndipo 14 zili na nyumba zakujumpha 50 zakudikanya, ndipo ziŵiri zili na nyumba zakujumpha 70 zakudikanya, ndipo nyumba yitali chomene ni Wilshire Grand Center. Kweniso mu msumba wa Los Angeles muli nyumba zinandi zakukhalamo m'malo mwa nyumba za mbumba yimoza.

Nyengo[lemba | kulemba source]

Los Angeles (Downtown)
Climate chart (explanation)
J
F
M
A
M
J
J
A
S
O
N
D
 
 
3.3
 
 
68
49
 
 
3.6
 
 
68
50
 
 
2.2
 
 
70
52
 
 
0.7
 
 
72
55
 
 
0.3
 
 
74
58
 
 
0.1
 
 
77
61
 
 
0
 
 
82
65
 
 
0
 
 
84
65
 
 
0.1
 
 
83
64
 
 
0.6
 
 
79
60
 
 
0.8
 
 
73
53
 
 
2.5
 
 
67
48
Average max. and min. temperatures in °F
Precipitation totals in inches
Source:NOAA[58]
Metric conversion
J
F
M
A
M
J
J
A
S
O
N
D
 
 
84
 
 
20
9
 
 
92
 
 
20
10
 
 
57
 
 
21
11
 
 
18
 
 
22
13
 
 
8.1
 
 
23
15
 
 
2.3
 
 
25
16
 
 
0.5
 
 
28
18
 
 
0
 
 
29
19
 
 
3.3
 
 
28
18
 
 
15
 
 
26
16
 
 
20
 
 
23
12
 
 
63
 
 
20
9
Average max. and min. temperatures in °C
Precipitation totals in mm

Los Angeles ili na nyengo ziŵiri za nyengo ya chihanya na nyengo ya chiwuvi (Köppen Csb pa mphepete mwa nyanja na vigaŵa vinandi vya pakati pa msumba, Csa pafupi na metropolitan region kumanjiliro gha dazi), kweni yikupokera maji ghavula pachaka pachoko kuluska malo ghanyake gha mu nyanja ya Mediterranean, ntheura yili pafupi na mphaka ya nyengo ya chiwuvi (BSh), nangauli yikusulako waka. Nyengo ya muhanya yikuŵa yiwemi mu cilimika cose. Mu nyengo ya chiwuvi, malo agha ghakukwana pafupifupi 68 °F (20 °C) ndipo ghakupangiska kuti ŵanthu ŵaŵe nga ŵali mu malo ghakuzizima, nangauli nyengo iyi yikuzizima chomene chifukwa chakuti usiku kukuzizima chomene.[59][60] Mu msumba wa Los Angeles, zuŵa likuŵala comene mu cilimika cose, ndipo cilimika cilicose kuli mazuŵa 35 pera agho kuli vula.

Mu nyanja iyi, mu mwezi wa Epulero, Meyi, Juni na Novembala, nyengo ya kotcha yikupambana na 32°C. Mu mwezi wa Julayi, Ogasiti, Okutobala, nyengo ya kotcha yikupambana na mazuŵa ghankhondi. Ku San Fernando Valley na San Gabriel Valley kukuzizima comene. Mu vigaŵa vya ku mpoto, nyengo yikupambana chomene. Kutentha kwapakati pa nyanja ndi 63 °F (17 °C), kuchokera 58 °F (14 °C) mu Januwale mpaka 68 °F (20 °C) mu Ogasiti. Maora gha zuŵa ghakujumpha 3,000 pa cilimika, kufuma pa ora limoza pa zuŵa mu Disembala kufika pa ora limoza pa zuŵa mu Julayi.

Malo gha ku Los Angeles ghakusangikaso na vinthu vinyake ivyo vikuchitika mu malo ghachoko, ivyo vikupangiska kuti malo ghachoko ghaŵe pafupi na malo ghanyake. Mwaciyelezgero, nyengo yakuzizima comene mu mwezi wa Julayi ku Santa Monica Pier ni 21 °C, apo ku Canoga Park, uko kuli pa mtunda wa makilomita 24, kuli 35 °C. Mzinda uwu, nga ni malo ghanandi gha kumwera kwa California, ukuŵa na nyengo yakuzizima iyo yikuchemeka kuti "June Gloom". Para kwaca mulenji kukuŵa mabingu panji jumi, ndipo para kwaca namise kukuŵa zuŵa.[61]

Lake Hollywood ku Santa Monica Mountains

Sonosono apa, cikhutu ico cikacitika mu California cikapangiska kuti maji gha mu msumba uwu ghaleke kwenda makora.[62] Mu tawuni ya Los Angeles mukuŵa vula yikuru pa chaka, ndipo kanandi yikuwa pakati pa Novembala na Malichi. Nyengo zinyake vula iyi yikuŵa yichoko waka, kweni nyengo zinyake yikuŵa yikuru chomene. Kanandi vula yikulokwa comene mu mapiri na mumphepete mwa nyanja cifukwa ca kukwera kwa mapiri. Nyengo ya cihanya yikuŵavya vula. Nyengo zinyake, para mphepo ya kumwera panji ya kumafumiro gha dazi yikwiza, nyengo ya chihanya yikuŵa na chivula cha mphepo, chomenechomene mu mapiri. Ku mphepete mwa nyanja kulije vula yinandi, kweni ku mapiri kuli vula yinandi. Vikuwoneka kuti ni viŵi yayi kuti vula yinonenge. Kanandi vinthu vikusintha kufuma pa chaka chimoza kuya pa chinyake, ndipo nyengo yichoko waka ya vula yikulokwa yayi. Kanandi mu nyanja ya Pacific para kuli vula, kukaŵanga nyengo ya El Niño, ndipo para kuli chilangalanga, kukaŵanga nyengo ya La Niña. Para vula yalokwa kanandi waka mu mazuŵa ghacoko waka yingapangiska kuti maji ghatutuke mu mapiri, comenecomene para moto wamara mu mapiri.[63]

Venice Beach ku South Coast ya California

Kuzizima na chiwuvi ni viŵi yayi mu msumba na mumphepete mwa nyanja, ndipo kaumaliro ku chiwuvi kukaŵanga pa 29 January 1979. Kuzizima kukuchitika pafupifupi chaka chilichose mu madambo, apo mapiri gha mu msumba ghakuŵa na chiwuvi nyengo ya chiwuvi. Pa Janyuwale 15, 1932, mu msumba wa Los Angeles mukaŵa chiwuvi chikuru chomene. Mu Febuluwale 2019 kukawa chiwuvi chakwamba kufuma mu 1962, ndipo mu Janyuwale 2021 kukawa chiwuvi mu malo ghakufupi na Los Angeles. Ku malo ghakukwelera ku tawuni iyi, nyengo yakuzizima chomene yikaŵapo pa Seputembala 27, 2010, ndipo nyengo yakuzizima chomene yikaŵapo pa Janyuwale 4, 1949. Mu msumba wa Los Angeles, nyengo yakuzizima chomene iyo yili kulembekapo ni 49 °C, pa Seputembala 6, 2020, ku weather station pa Pierce College mu San Fernando Valley pafupi na Woodland Hills. Mu nyengo ya cihanya na nyengo ya ciwuvi, mphepo ya Santa Ana nyengo zinyake yikucitiska kuti ku Los Angeles kuŵe kwakotcha comene ndiposo kukawomira, ndipo ivi vikupangiska kuti paŵe ngozi yikuru ya moto.

[64]

Month Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Year
Record high °F (°C) 95
(35)
95
(35)
99
(37)
106
(41)
103
(39)
112
(44)
109
(43)
106
(41)
113
(45)
108
(42)
100
(38)
92
(33)
113
(45)
Mean maximum °F (°C) 83.0
(28.3)
82.8
(28.2)
85.8
(29.9)
90.1
(32.3)
88.9
(31.6)
89.1
(31.7)
93.5
(34.2)
95.2
(35.1)
99.4
(37.4)
95.7
(35.4)
88.9
(31.6)
81.0
(27.2)
101.5
(38.6)
Average high °F (°C) 68.0
(20.0)
68.0
(20.0)
69.9
(21.1)
72.4
(22.4)
73.7
(23.2)
77.2
(25.1)
82.0
(27.8)
84.0
(28.9)
83.0
(28.3)
78.6
(25.9)
72.9
(22.7)
67.4
(19.7)
74.8
(23.8)
Daily mean °F (°C) 58.4
(14.7)
59.0
(15.0)
61.1
(16.2)
63.6
(17.6)
65.9
(18.8)
69.3
(20.7)
73.3
(22.9)
74.7
(23.7)
73.6
(23.1)
69.3
(20.7)
63.0
(17.2)
57.8
(14.3)
65.8
(18.8)
Average low °F (°C) 48.9
(9.4)
50.0
(10.0)
52.4
(11.3)
54.8
(12.7)
58.1
(14.5)
61.4
(16.3)
64.7
(18.2)
65.4
(18.6)
64.2
(17.9)
59.9
(15.5)
53.1
(11.7)
48.2
(9.0)
56.8
(13.8)
Mean minimum °F (°C) 41.4
(5.2)
42.9
(6.1)
45.4
(7.4)
48.9
(9.4)
53.5
(11.9)
57.4
(14.1)
61.1
(16.2)
61.7
(16.5)
59.1
(15.1)
53.7
(12.1)
45.4
(7.4)
40.5
(4.7)
39.2
(4.0)
Record low °F (°C) 28
(−2)
28
(−2)
31
(−1)
36
(2)
40
(4)
46
(8)
49
(9)
49
(9)
44
(7)
40
(4)
34
(1)
30
(−1)
28
(−2)
Average rainfall inches (mm) 3.29
(84)
3.64
(92)
2.23
(57)
0.69
(18)
0.32
(8.1)
0.09
(2.3)
0.02
(0.51)
0.00
(0.00)
0.13
(3.3)
0.58
(15)
0.78
(20)
2.48
(63)
14.25
(362)
Average rainy days (≥ 0.01 in) 6.1 6.3 5.1 2.8 1.9 0.5 0.4 0.1 0.4 2.2 2.8 5.5 34.1
Mean monthly sunshine hours 225.3 222.5 267.0 303.5 276.2 275.8 364.1 349.5 278.5 255.1 217.3 219.4 3,254.2
Percent possible sunshine 71 72 72 78 64 64 83 84 75 73 70 71 73
Average ultraviolet index 2.9 4.2 6.2 8.1 9.2 10.4 10.8 10.0 8.1 5.4 3.5 2.6 6.7
Source 1: NOAA (sun 1961–1977)[65][58][66][67]
Source 2: UV Index Today (1995 to 2022)[68]
Month Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Year
Record high °F (°C) 91
(33)
92
(33)
95
(35)
102
(39)
97
(36)
104
(40)
97
(36)
98
(37)
110
(43)
106
(41)
101
(38)
94
(34)
110
(43)
Mean maximum °F (°C) 81.2
(27.3)
80.1
(26.7)
80.6
(27.0)
83.1
(28.4)
80.6
(27.0)
79.8
(26.6)
83.7
(28.7)
86.0
(30.0)
90.7
(32.6)
90.9
(32.7)
87.2
(30.7)
78.8
(26.0)
95.5
(35.3)
Average high °F (°C) 66.3
(19.1)
65.6
(18.7)
66.1
(18.9)
68.1
(20.1)
69.5
(20.8)
72.0
(22.2)
75.1
(23.9)
76.7
(24.8)
76.5
(24.7)
74.4
(23.6)
70.9
(21.6)
66.1
(18.9)
70.6
(21.4)
Daily mean °F (°C) 57.9
(14.4)
57.9
(14.4)
59.1
(15.1)
61.1
(16.2)
63.6
(17.6)
66.4
(19.1)
69.6
(20.9)
70.7
(21.5)
70.1
(21.2)
67.1
(19.5)
62.3
(16.8)
57.6
(14.2)
63.6
(17.6)
Average low °F (°C) 49.4
(9.7)
50.1
(10.1)
52.2
(11.2)
54.2
(12.3)
57.6
(14.2)
60.9
(16.1)
64.0
(17.8)
64.8
(18.2)
63.7
(17.6)
59.8
(15.4)
53.7
(12.1)
49.1
(9.5)
56.6
(13.7)
Mean minimum °F (°C) 41.8
(5.4)
42.9
(6.1)
45.3
(7.4)
48.0
(8.9)
52.7
(11.5)
56.7
(13.7)
60.2
(15.7)
61.0
(16.1)
58.7
(14.8)
53.2
(11.8)
46.1
(7.8)
41.1
(5.1)
39.4
(4.1)
Record low °F (°C) 27
(−3)
34
(1)
35
(2)
42
(6)
45
(7)
48
(9)
52
(11)
51
(11)
47
(8)
43
(6)
38
(3)
32
(0)
27
(−3)
Average rainfall inches (mm) 2.86
(73)
2.99
(76)
1.73
(44)
0.60
(15)
0.28
(7.1)
0.08
(2.0)
0.04
(1.0)
0.00
(0.00)
0.11
(2.8)
0.49
(12)
0.82
(21)
2.23
(57)
12.23
(311)
Average rainy days (≥ 0.01 in) 6.1 6.3 5.6 2.6 1.7 0.5 0.5 0.1 0.5 2.0 3.2 5.4 34.5
Average relative humidity (%) 63.4 67.9 70.5 71.0 74.0 75.9 76.6 76.6 74.2 70.5 65.5 62.9 70.8
Average dew point °F (°C) 41.4
(5.2)
44.4
(6.9)
46.6
(8.1)
49.1
(9.5)
52.7
(11.5)
56.5
(13.6)
60.1
(15.6)
61.2
(16.2)
59.2
(15.1)
54.1
(12.3)
46.8
(8.2)
41.4
(5.2)
51.1
(10.6)
Source: NOAA (relative humidity and dew point 1961–1990)[65][69][70][71]

Nkhani za malo[lemba | kulemba source]

External audio
audio icon "Fighting Smog in Los Angeles", Distillations Podcast, 2018 Science History Institute

Pakuti mu msumba uwu muli magalimoto ghanandi, kweniso muli maboti ghanandi, mu msumba uwu mukuŵa mphepo ziheni chomene. Mu chigaŵa cha Los Angeles na San Fernando Valley, mphepo ya mu mphepo yikupambana comene na mphepo ya mu mphepo zinyake. Vipimo vya mphepo iyo yikufuma ku magalimoto mu msumba vingasazgikira kufika pa 55 peresenti.[72]

Chithukivu mu msumba wa Los Angeles mu Disembala 2005

Nyengo ya chivula ichi yikwamba mu Meyi na kumalira mu Okutobala. Apo misumba yinyake yikuruyikuru yikuthemba vula kuti yifumiske josi, mu msumba wa Los Angeles vula yikuŵavya malita 380. Nkhani ya umo mphepo yiliri ku Los Angeles na mu misumba yinyake yikuruyikuru yikawovwira kuti paŵe malango ghakukhwaskana na umo vinthu viliri pa caru cose, kusazgapo dango la Clean Air Act. Apo dango ili likapelekekanga, boma la California likatondeka kupanga pulani iyo yingawovwira kuti lipulikirenge malango ghaphya ghakukhwaskana na mphepo yiwemi. Sonosono apa, boma la California ndilo likamba kulimbikira kuti lileke kunanga mphepo. Vikuwoneka kuti mu vilimika vyakulondezgapo, chivula ichi chizamulutilira kuchepa chifukwa cha vinthu vinandi ivyo ŵanthu ŵacita kuti ŵachepeske chivula ichi. Vinthu ivi ni magalimoto agho ghakwenda na magesi na magalimoto ghanyake agho ghakwenda na magesi, magalimoto agho ghakwenda na ŵanthu ŵanandi, na vinyake.

Chiŵelengero cha ŵanthu awo ŵakasuzgikanga na mphepo ya smog mu msumba wa Los Angeles, chachepa kufuma pa ŵanthu 100 pa chaka mu ma 1970, kufika pa zero mu vyaka vya m'ma 2000. Nangauli vinthu vikwenda makora, kweni lipoti la pa caka la American Lung Association la 2006 na 2007 likati msumba uwu ndiwo ukaŵa wakunangika comene mu caru cose. Mu 2008, msumba uwu ukaŵa wachiŵiri pa malo agho kukaŵanga mphepo ziheni chomene ndipo ukaŵaso na mphepo ziheni chomene chaka chose. Mu 2010, tawuni iyi yikafiska ivyo yikakhumbanga vyakuti mu msumba uwu, 20 peresenti ya magesi gha mu msumba uwu ghafumenge ku malo agho ghangawelerapo. Kafukufuku wa American Lung Association wa mu 2013 wakulongora kuti mu chigaŵa ichi ndimo muli chivula cha mphepo icho chikunanga chomene mu charu, ndipo ni chigaŵa chachinayi pa vigaŵa vyose ivyo vikufipiskika nyengo yichoko waka na chaka chose.

Kweniso ku Los Angeles ndiko kuli munda ukuru comene wa mafuta. Mu msumba uwu muli visimi vya mafuta vyakujumpha 700 ivyo vili pa mtunda wa mamita 460 kufuma ku nyumba, matchalitchi, masukulu, na vipatala.

Mu tawuni iyi muli viyuni vinandi ivyo vikukhala na viyuni vyamuthengere. Ŵanandi ŵali na suzgo ili. Nangauli Serieys na ŵanyake mu 2014 ŵakasanga kuti maselo agho ghakovwira kuti maselo ghasinthe ghangaŵa mu malo ghakupambanapambana, kweni ŵakutondeka kulongora kuti maselo agha ghangawovwira kuti maselo ghasinthe mwakuti ghapone para maselo ghasintha.[73]

Chiwerengero cha anthu[lemba | kulemba source]

Ŵanthu awo ŵakaŵako kale
CensusPop.Note
18501,610
18604,385172.4%
18705,72830.6%
188011,18395.2%
189050,395350.6%
1900102,479103.4%
1910319,198211.5%
1920576,67380.7%
19301,238,048114.7%
19401,504,27721.5%
19501,970,35831.0%
19602,479,01525.8%
19702,811,80113.4%
19802,968,5285.6%
19903,485,39817.4%
20003,694,8206.0%
20103,792,6212.6%
20203,898,7472.8%
2022 (est.)3,819,538[74]−2.0%
United States Census Bureau[75]
2010–2020, 2021[7]

Ku United States, mu 2010, ŵanthu awo ŵakalembeka mu msumba wa Los Angeles ŵakaŵa 3,792,621. Ŵanthu awo ŵakakhalanga mu tawuni iyi ŵakaŵanga 8,092.3 pa mita yimoza na hafu (3,124.5 pa kilomita yimoza). Kuyana na msinkhu wawo, ŵanthu 874,525 (23.1%) ŵakaŵa na vyaka vyambura kukwana 18, ŵanthu 434,478 (11.5%) ŵakaŵa ŵa vyaka vya pakati pa 18 na 24, ŵanthu 1,209,367 (31.9%) ŵakaŵa ŵa vyaka vya pakati pa 25 na 44, ŵanthu 877,555 (23.1%) ŵakaŵa ŵa vyaka vya pakati pa 45 na 64, ndipo ŵanthu 396,696 (10.5%) ŵakaŵa ŵa vyaka vya pakati pa 65 na kujumphirapo. Ŵakaŵa na vyaka 34.1. Pa ŵanakazi 100, ŵanalume ŵakaŵapo 99.2. Pa ŵanakazi 100 ŵa vyaka 18 kuya munthazi, pakaŵa ŵanalume 97.6.

Pakaŵa nyumba zakukwana 1,413,995 (kufuma pa 1,298,350 mu 2005 kufika mu 2009) ndipo nyumba izi zikakhalanga ŵanthu 2,812.8 pa sikweya kilomita (1,086.0 pa sikweya kilomita), ndipo nyumba 503,863 (38.2%) zikaŵa za ŵanthu awo ŵakakhalanga mu nyumba zawo, ndipo 814,305 (61.8%) zikaŵa za ŵanthu awo ŵakachitanga renti. Pa ŵanthu awo ŵakakhalanga mu nyumba zawo, ŵanthu 1,535,444 (40.5% ya ŵanthu wose) ndiwo ŵakakhalanga mu nyumba zawo, ndipo ŵanthu 2,172,576 (57.3%) ndiwo ŵakakhalanga mu nyumba zawo.

Kuyana na kalembera wa mu 2010, mu msumba wa Los Angeles, ŵanthu awo ŵakakhalanga mu ukavu ŵakasanganga ndalama zakukwana $49,497.[76]

Mtundu na fuko[lemba | kulemba source]

Racial and ethnic composition 1940[77] 1970[77] 1990[77] 2010[78] 2020[78]
Hispanic or Latino (of any race) 7.1% 17.1% 39.9% 48.5% 46.9%
White (non-Hispanic) 86.3% 61.1% 37.3% 28.7% 28.9%
Asian (non-Hispanic) 2.2% 3.6% 9.8% 11.1% 11.7%
Black or African American (non-Hispanic) 4.2% 17.9% 14.0% 9.2% 8.3%
Other (non-Hispanic) N/A N/A 0.1% 0.3% 0.7%
Two or more races (non-Hispanic) N/A N/A N/A 2.0% 3.3%

Kuyana na census ya mu 2010, ŵanthu ŵa mitundu yakupambanapambana mu Los Angeles ni: 1,888,158 White (49.8%), 365,118 African Americans (9.6%), 28,215 Native Americans (0.7%), 426,959 Asians (11.3%), 5,577 Pacific Islanders (0.1%), 902,959 from other races (23.8%), and 175,635 (4.6%) from two or more races. Ŵanthu ŵa ku Spain panji ŵa ku Latin America ŵakaŵapo 1,838,822 (48.5%). Mu msumba wa Los Angeles muli ŵanthu ŵakufuma mu vyaru vyakujumpha 140, ndipo ŵakuyowoya viyowoyero vyakukwana 224. Ŵanthu ŵa mitundu yinyake nga ni Chinatown, Historic Filipinotown, Koreatown, Little Armenia, Little Ethiopia, Tehrangeles, Little Tokyo, Little Bangladesh, na Thai Town ni viyelezgero vya ŵanthu ŵa viyowoyero vinandi ku Los Angeles.[76][79]

Percentage of households with incomes above $150k across Los Angeles County census tracts

Mu 2010, ŵanthu ŵa ku Spain awo ŵakaŵa kuti mbazungu ŵakaŵapo 28.7 peresenti, ndipo mu 1940 ŵakaŵa 86.3 peresenti. Ŵanthu ŵanandi ŵa ku Spain ŵakukhala mu vigaŵa vya mumphepete mwa nyanja ya Pacific kweniso mu vigaŵa vya Santa Monica Mountains.

Ŵanthu ŵa ku Mexico ndiwo ŵakukhala mu tawuni iyi. Ŵanthu ŵa ku Mexico ndiwo ŵakukhala mu tawuni iyi. Ŵanthu ŵa ku Spain ŵakukhala ku Mexico na ku Central America ndipo ŵakukhala mu msumba wa Los Angeles na cigaŵa cake cose. Vinthu ivi vikucitika comene mu vigaŵa vya ku Downtown nga ni East Los Angeles, Northeast Los Angeles na Westlake. Kweniso, ŵanthu ŵanandi awo ŵakukhala mu vigaŵa vya kumafumiro gha dazi kwa msumba wa Los Angeles, ku Downey, mbakufuma ku Spain.[76]

Mapu gha mitundu na mitundu mu Los Angeles ku 2010 U.S. census. Mapu gha mtundu na mitundu mu LA 2010 U. S. census . Mapu gha mafuko na mitundu mu L. S. ku 2010 U . S. censuses. Dontho lililose ni ŵanthu 25.:  White  Black  Asian  Hispanic  Other

Mitundu yikuru ya ku Asia ni ya ku Philippines (3.2%) na ya ku Korea (2.9%), iyo yili na vigaŵa vyawo mu Wilshire Center na Historic Filipinotown. Ŵanthu ŵa ku China, awo mba 1.8% mwa ŵanthu wose ŵa ku Los Angeles, ŵakukhala kuwaro kwa msumba wa Los Angeles ndipo ŵakukhala mu San Gabriel Valley kumafumiro gha dazi kwa Los Angeles County, kweni ŵalipo ŵanandi mu msumba uwu, chomene mu Chinatown. Ku Chinatown na ku Thaitown kukukhala ŵanthu ŵanandi ŵa ku Thailand na Cambodia, awo ni 0.3% na 0.1% ya ŵanthu ŵa ku Los Angeles. Ŵanthu ŵa ku Japan ŵalipo 0.9% mu msumba wa Los Angeles ndipo ŵali na malo ghakucemeka Little Tokyo mu msumba uwu, ndipo gulu linyake la ŵanthu ŵa ku Japan ŵali mu chigaŵa cha Sawtelle ku West Los Angeles. Ŵanthu ŵa ku Vietnam ŵakukwana 0.5% mu msumba wa Los Angeles. Ŵanthu ŵa ku India ŵakukwana 0.9% mu msumba uwu. Mu tawuni iyi mukukhala ŵanthu ŵa ku Armenia, Asiriya, na Iran, ndipo ŵanandi ŵakukhala mu vigaŵa vyakucemeka Little Armenia na Tehrangeles.

Ŵanthu ŵa ku America awo mba fuko la African American ndiwo ŵakhalanga comene ku South Los Angeles, ndipo ndiwo ŵakhalanga ŵanthu ŵanandi mu chigaŵa ichi kufuma waka mu ma 1960. Vigaŵa vya ku South Los Angeles uko kuli ŵanthu ŵanandi ŵa ku Africa ni Crenshaw, Baldwin Hills, Leimert Park, Hyde Park, Gramercy Park, Manchester Square na Watts. Padera pa South Los Angeles, vigaŵa vinyake vya ku Central Los Angeles, nga ni Mid-City na Mid-Wilshire navyo vili na ŵanthu ŵanandi ŵa ku Africa. Ku Fairfax kuli ŵanthu ŵanandi ŵa ku Eritrea na Ethiopia.

Los Angeles ni tawuni yaciŵiri pa caru cose pa ŵanthu ŵa ku Mexico, Armenia, El Salvador, Philippines, na Guatemala, ndipo ni tawuni yacitatu pa ŵanthu ŵa ku Canada, kweniso ni tawuni yaciŵiri pa ŵanthu ŵa ku Japan, Iran, Cambodia, na Roma. Ŵanthu ŵa ku Italy ŵakukhala ku San Pedro.[80]

Ŵanandi mwa ŵanthu ŵa ku Los Angeles awo ŵakababikira ku vyaru vinyake ŵakababikira mu Mexico, El Salvador, Guatemala, Philippines na Korea.[81]

Chisopo[lemba | kulemba source]

Religious affiliation (2014)[82][83]
Christian
65%
Catholic
32%
Protestant
30%
Other Christian
3%
Unaffiliated
25%
Jewish
3%
Muslim
2%
Buddhist
2%
Hindu
1%
Other faiths
1%

Kuyana na kafukufuku uyo wakacitika mu 2014 na Pew Research Center, Cikhristu ndico cisopa cikuru comene mu Los Angeles (65%).[82][83] Tchalitchi la Roman Catholic Archdiocese of Los Angeles ndilo likuru comene mu caru ici. Cardinal Roger Mahony, uyo wakaŵa bishopu mulara, ndiyo wakalaŵiliranga mulimo wa kuzenga Cathedral of Our Lady of the Angels, iyo yikajulika mu Seputembala 2002 mu msumba wa Los Angeles.

Mu chaka cha 2011, ŵanthu ŵakambaso kulondezga kaluso ka kupanga misa na viphikiro vya kusopa Nuestra Señora de los Ángeles, kuti ŵakumbukirenge kukhazikiskika kwa msumba wa Los Angeles mu 1781. Nkharo iyi yikamba pa zuŵa la kukondwelera kukhazikiskika kwa msumba wa Los Angeles mu 1782 ndipo yikalutilira pafupifupi vilimika 100 pamanyuma pake.[84]

St. Vincent de Paul Church, a parish of the Archdiocese of Los Angeles

Mu tawuni iyi muli Ŵayuda 621,000, ndipo tawuni iyi ndiyo yili na Ŵayuda ŵanandi chomene mu United States, pamanyuma pa msumba wa New York. Ŵayuda ŵanandi ŵa ku Los Angeles ŵakukhala ku Westside na ku San Fernando Valley, nangauli ku Boyle Heights kukaŵa Ŵayuda ŵanandi pambere Nkhondo Yachiŵiri ya Charu Chose yindachitike chifukwa cha kukanizgika kukhazikiska nyumba. Vigaŵa vikuru-vikuru vya Ŵayuda ŵa Orthodox ni Hancock Park, Pico-Robertson, na Valley Village, apo Ŵayuda ŵa ku Israel ŵakukhala mu vigaŵa vya Encino na Tarzana, na Ŵayuda ŵa ku Persia ku Beverly Hills. Mu msumba wa Los Angeles muli visopa vya Ciyuda vyakupambanapambana, nga ni Ciyuda ca Reform, Ciyuda ca Conservative, Ciyuda ca Orthodox, na Ciyuda ca Reconstructionist. Nyumba ya kusoperamo ya Breed Street ku East Los Angeles, iyo yikazengeka mu 1923, yikaŵa yikuru comene kumanjiliro gha dazi kwa Chicago. Wupu wa Kabbalah nawo ulipo mu msumba uwu.

Mpingo wa International Church of the Foursquare Gospel ukapangika ku Los Angeles na Aimee Semple McPherson mu 1923 ndipo uli na ofesi yikuru ku malo agha mpaka lero. Kwa vilimika vinandi, mpingo uwu ukacitiranga maungano ghawo mu tempele la Angelus, ilo pa nyengo iyo likazengekanga, likaŵa limoza mwa matchalitchi ghakurughakuru mu caru ici.[85]

Wilshire Boulevard Temple is one of the largest synagogues in LA.

Mu msumba wa Los Angeles mukaŵa ŵanthu ŵanandi ŵa chisopa cha Chiprotesitanti. Mpingo wakwamba wa Ŵaprotesitanti ku Los Angeles ukaŵa wa Ŵametodisti uwo ukacitikira mu nyumba ya munthu munyake mu 1850. Ndipo mpingo wakale chomene wa Ŵaprotesitanti uwo uchali kugwira nchito, wa First Congregational Church, ukapangika mu 1867. Kukwambilira kwa vyaka vya m'ma 1900, wupu wakuwona vya Baibolo wa Bible Institute of Los Angeles ukalemba mabuku agho ghakambiska gulu la Ŵakhristu la Fundamentalist. Ndipo gulu la Azusa Street Revival likambiska chisopa cha Pentekoste.[86] Mpingo wa Metropolitan Community Church nawo ukambira mu cigaŵa ca Los Angeles. Matchalitchi ghakuzirwa mu msumba uwu ni agha: First Presbyterian Church of Hollywood, Bel Air Presbyterian Church, First African Methodist Episcopal Church of Los Angeles, West Angeles Church of God in Christ, Second Baptist Church, Crenshaw Christian Center, McCarty Memorial Christian Church, na First Congregational Church.

Second Church of Christ, Scientist

Kachisi wa Los Angeles California Temple, kachisi wachiŵiri mu ukuru wake uyo wakwendeskeka na Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, wali pa Santa Monica Boulevard mu muzi wa Westwood ku Los Angeles. Tempile ili likajulika mu 1956, ndipo likaŵa lakwamba kuzengeka ku California.

Ku chigaŵa cha Hollywood ku Los Angeles, kuli maofesi ghanandi, matchalitchi, na malo ghakucemeka Celebrity Center of Scientology.[87][88]

Pakuti mu msumba wa Los Angeles muli ŵanthu ŵa mitundu yakupambanapambana, ŵanthu ŵa visopa vyakupambanapambana ŵakusangikamo. Vinyake mwa visopa ivi ni Chibuda, Chihindu, Chisilamu, Chizoroastriya, Sikhism, Chibahá'í, matchalitchi gha Orthodox, Chisufi, Chishintoism, Chitaoism, Chinkhumi, Chitchayinizi, na ghanyake ghanandi. Mwaciyelezgero, ŵanthu ŵakufuma ku Asia ŵali kupanga mipingo yinandi ya Ŵabuddha, ndipo mu msumba uwu muli Ŵabuddha ŵanandi comene kuluska mu caru cose. Nyumba yakwamba ya Ŵabuddha yakupangiramo vyakununkhira yikazengeka mu msumba uwu mu 1875. Ŵanthu ŵanandi ŵakugomezga kuti Ciuta kulije ndipo ŵakulondezga visambizgo vyautesi. Mzere Wambura Tchalitchi.[86]

Homelessness[lemba | kulemba source]

Mahema gha Ŵambura Nyumba ku Los Angeles City Hall, 2021

Kufika mu Janyuwale 2020, mu msumba wa Los Angeles muli ŵanthu ŵakukwana 41,290 awo ŵalije pakukhala, ndipo ŵanthu aŵa ŵakukwana pafupifupi 62 peresenti ya ŵanthu wose awo ŵalije pakukhala mu chigaŵa ichi. Ichi chikulongora kuti ŵanthu awo ŵakasoŵa pakukhala ŵakasazgikira na 14.2% kuyana na cilimika cakwambilira (para ŵanthu awo ŵakasoŵa pakukhala ŵakasazgikira na 12.7% ku LA County). Mu tawuni ya Los Angeles, ŵanthu ŵanandi chomene mbambura nyumba, ndipo ŵakukhala mu muzi wa Skid Row. Mu tawuni iyi muli ŵanthu ŵakukwana 8,000, ndipo tawuni iyi njimoza mwa tawuni izo zili na ŵanthu ŵanandi chomene mu United States. Ŵanandi ŵakuyowoya kuti ŵanthu awo ŵakusoŵa pakukhala mu Los Angeles ŵakusazgikira cifukwa ca kusoŵa nyumba zakukwana kweniso cifukwa ca kumwa munkhwala panji vinthu vinyake vyakupambanapambana. Pa ŵanthu 82,955 awo ŵakaŵavya nyumba mu 2019, pafupifupi 60 pa ŵanthu 100 ŵaliwose ŵakayowoya kuti ŵakaŵavya nyumba chifukwa cha masuzgo gha ndalama. Mu msumba wa Los Angeles, ŵanthu ŵafipa ŵakusuzgika comene na kusoŵa pakukhala.[89][90]

Viwawa[lemba | kulemba source]

Ŵalaraŵalara ŵa Boma Los Angeles Police Department (LAPD)

Mu 1992, mu msumba wa Los Angeles, ŵanthu 1,092 ŵakakomeka. Vigeŵenga vikamba kuchepa mu Los Angeles mu ma 1990 na m'ma 2000, ndipo mu 2009, ŵanthu 314 ŵakakomeka.[91][92] Ici cikung'anamura kuti pa ŵanthu 100,000, 7.85 ndiwo ŵakukoma ŵanthu, ndipo ici cikulongora kuti ŵanthu awo ŵakukoma ŵanthu ŵacoko comene pakuyaniska na mu 1980 apo ŵanthu 34.2 pa ŵanthu 100,000 ndiwo ŵakakomeka.[93][94] Pa ŵanthu aŵa, 15 ŵakaŵa ŵapolisi. Munthu yumoza uyo ŵakamukoma ni Randal Simmons wa mu gulu la SWAT, ndipo wakaŵa wakwamba kukomeka mu LAPD. Mu 2013, mu msumba wa Los Angeles, ŵanthu ŵakukwana 251 ŵakakomeka. Ŵapolisi ŵakughanaghana kuti pali vinthu vinandi ivyo vikupangiska kuti ŵanthu ŵaleke kugwiliskira nchito Intaneti, ndipo cimoza mwa vinthu ivi nchakuti ŵawukirano ŵakumalira nyengo yinandi pa Intaneti. Mu 2021, ŵanthu ŵakukoma ŵanthu ŵakwera comene kufuma mu 2008 ndipo pakaŵa ŵanthu 348.

Mu 2015, vikavumbukwa kuti ŵapolisi ŵa ku Los Angeles ŵakayowoyanga viŵi yayi vya ulwani kwa vyaka 8, ivyo vikapangiska kuti ulwani uwu uwoneke kuŵa uchoko chomene kuluska umo uliri.[95][96]

Banja la Dragna na la Cohen ndilo likaŵa likuru pa gulu la vigeŵenga mu msumba uwu mu nyengo ya kuzomerezgeka kwa cigeŵenga, ndipo likakura comene mu vyaka vya m'ma 1940 na 1950 apo kukaŵa nkhondo ya Sunset Strip.

Mwakuyana na dipatimenti ya polisi ya ku Los Angeles, mu msumba uwu muli ŵanthu ŵakukwana 45,000, awo ŵali mu magulu 450. Ŵanyake mwa ŵanthu aŵa ni ŵa Crips na ŵa Bloods, awo ni magulu gha pa msewu gha ŵanthu ŵa ku Africa na America, ndipo ŵakambira ku South Los Angeles. Magulu gha pa msewu gha ŵanthu ŵa ku Latin America nga ni Sureños, na Mara Salvatrucha, gheneagho ghali na ŵanthu ŵa ku El Salvador, ghose ghakafuma ku Los Angeles. Lekani msumba uwu ukuchemeka kuti "Mzinda wa Magulu gha Vigeŵenga ku America".[97]

Chuma[lemba | kulemba source]

Chiwerengero cha anthu ogwira ntchito m'mafakitale ku Los Angeles mu 2015

Vinthu ivyo vikupangiska kuti msumba wa Los Angeles uŵe na ndalama zinandi ni malonda gha pa caru cose, vyakusanguluska (kuwonelera pa TV, mafilimu, maseŵero gha pa vidiyo, kwimba sumu, na kupanga vinthu vinyake), vyakupangiska ndege, vya tekinoloje, vyakupangira mafuta, mafashoni, vyakuvwara, na vyamwendakwenda. Vinyake mwa vinthu ivi ni vya ndalama, kutumirana mauthenga, malango, vyaumoyo, na vyamwendesko. Mu 2017 Global Financial Centres Index, Los Angeles yikaŵikika pa malo 19 pa malo gha ndalama pa charu chose kweniso pa malo 6 ku United States pamanyuma pa New York City, San Francisco, Chicago, Boston, na Washington, D.C.[98]

Pa ma studio ghankhondi ghakurughakuru gha mafilimu, Paramount Pictures pera ndiyo yili mu msumba wa Los Angeles.

Los Angeles ni malo ghakuru comene ghakupangira vinthu ku United States. Madowoko gha ku Los Angeles na Long Beach, agho ghakukolerana na malo agha, ndigho ghakutchuka chomene ku United States ndipo ndigho ghachinkhondi pa charu chose.[99]

Port of Los Angeles na Port of Long Beach ni malo ghachinkhondi pa vyaru ivyo vili na ŵanthu ŵanandi chomene pa charu chose.

Pa ma studio ghankhondi ghakurughakuru gha mafilimu, Paramount Pictures pera ndiyo yili mu msumba wa Los Angeles.

Los Angeles ni malo ghakuru comene ghakupangira vinthu ku United States. Madowoko gha ku Los Angeles na Long Beach, agho ghakukolerana na malo agha, ndigho ghakutchuka chomene ku United States ndipo ndigho ghachinkhondi pa charu chose.[100][101]

Mu chaka cha 2018, mu msumba wa Los Angeles muli makampani ghatatu agho ghakusangika pa Fortune 500. Makampani agha ni: AECOM, CBRE Group, na Reliance Steel & Aluminum Co. Makampani ghanyake agho ghali na ofesi yawo yikuru ku Los Angeles na vigaŵa vyapafupi ni agha: The Aerospace Corporation, California Pizza Kitchen,[102] Capital Group Companies, Deluxe Entertainment Services Group, Dine Brands Global, DreamWorks Animation, Dollar Shave Club, Fandango Media, Farmers Insurance Group, Forever 21, Hulu, Panda Express, SpaceX, Ubisoft Film & Television, The Walt Disney Company, Universal Pictures, Warner Bros., Warner Music Group, na Trader Joe's.

Downtown Los Angeles ni malo ghakucitirapo bizinesi mu msumba uwu.
Largest non-government employers in Los Angeles County, August 2018[103]
Rank Employer Employees
1 Kaiser Permanente 37,468
2 University of Southern California 21,055
3 Northrop Grumman Corp. 16,600
4 Providence Health and Services Southern California 15,952
5 Target Corp. 15,000
6 Ralphs/Food 4 Less (Kroger Co. Division) 14,970
7 Cedars-Sinai Medical Center 14,903
8 Walt Disney Co. 13,000
9 Allied Universal 12,879
10 NBC Universal 12,000

Vinthu vyakukhwaskana na luso na kakhaliro[lemba | kulemba source]

Malo ghakale chomene gha mu msumba uwu, pa Plaza de Los Ángeles pafupi na Calle Olvera

Kanandi msumba wa Los Angeles ndiwo ukuchemeka kuti msumba wa ŵanthu awo ŵakughanaghana na kupanga vinthu, chifukwa munthu yumoza pa ŵanthu 6 awo ŵakukhala mu msumba uwu, wakugwira ntchito ya kupanga vinthu. Ndipo ŵanthu ŵanandi ŵakukhala mu msumba uwu, nga ni awo ŵakulemba mabuku, awo ŵakupanga mafilimu, awo ŵakuchita maseŵero, awo ŵakuvina, na awo ŵakwimba. Msumba uwu ukumanyikwaso cifukwa ca vithuzithuzi vyakutowa ivyo vili pa viliŵa.[104]

Malo ghakuzirwa[lemba | kulemba source]

El Cabrillo, a Spanish Revival style National Historic Landmark

The architecture of Los Angeles is influenced by its Spanish, Mexican, and American roots. Popular styles in the city include Spanish Colonial Revival style, Mission Revival style, California Churrigueresque style, Mediterranean Revival style, Art Deco style, and Mid-Century Modern style, among others.

Malo ghakuzirwa ku Los Angeles ni Hollywood Sign,[105] Walt Disney Concert Hall, Capitol Records Building,[106] the Cathedral of Our Lady of the Angels,[107] Angels Flight,[108] Grauman's Chinese Theatre,[109] Dolby Theatre,[110] Griffith Observatory,[111] Getty Center,[112] Getty Villa,[113] Stahl House,[114] the Los Angeles Memorial Coliseum, L.A. Live, the Los Angeles County Museum of Art, the Venice Canal Historic District nad boardwalk, Theme Building, Bradbury Building, U.S. Bank Tower, Wilshire Grand Center, Hollywood Boulevard, Los Angeles City Hall, Hollywood Bowl, battleship USS Iowa, Watts Towers,[115] Staples Center, Dodger Stadium, na Olvera Street.[116][117][118]

Mafilimu na maseŵero[lemba | kulemba source]

Nyumba ya Grauman ya ku China pa Hollywood Walk of Fame

Ŵanthu ŵa ku Los Angeles ŵakutemwana chomene na maseŵero. Kuyana na ivyo likayowoya gulu linyake (USC Stevens Institute for Innovation), "pa caru pali maseŵero ghakujumpha 1,100 pa cilimika, ndipo sabata yiliyose maseŵero agha ghakukwana 21". Ku Los Angeles kuli malo ghakupambanapambana ghakusambizgira sumu, ndipo ŵanthu ŵakujumpha 1.3 miliyoni ŵakuluta ku malo agha. Nyumba ya Walt Disney Concert Hall, ndiyo yili pakatikati pa malo ghakusungiramo sumu agha, ndipo ndimo muli gulu lakumanyikwa la ŵakwimba sumu la Los Angeles Philharmonic. Mabungwe ghakuzirwa nga ni Center Theatre Group, Los Angeles Master Chorale, na Los Angeles Opera nawo ŵakukhala ku Music Center.[119][120][121] Ŵaluso ŵakulongozgeka na ŵanthu ŵa ku malo ghakupambanapambana nga ni sukulu ya Colburn School na USC Thornton School of Music.

Hollywood Bowl kju Hollywood Hills

Dera la Hollywood ndilo likumanyikwa kuti ndilo likupangiska kuti ŵanthu ŵapange mafilimu, ndipo dera la Los Angeles ndilo likupangiska kuti ŵanthu ŵapange mafilimu. Mu msumba uwu ndimo muli masitudiyo ghakurughakuru gha mafilimu na makampani ghakurughakuru gha sumu. Ku Los Angeles ndiko kukucitikira ma Academy Awards, ma Primetime Emmy Awards, ma Grammy Awards na ma show ghanyake ghanandi. Ku Los Angeles ndiko kuli sukulu ya USC School of Cinematic Arts iyo ni sukulu yakale comene ya ku America.[122]

Museums and galleries[lemba | kulemba source]

Getty Villa ni yimoza mwa maofesi ghaŵiri gha J. Paul Getty Museum, pafupi na Getty Center

Mu chigaŵa cha Los Angeles muli nyumba zakusungiramo vinthu vyakale na malo ghakusungiramo vinthu vyakale ghakukwana 841.[123] Vinyake mwa vinthu ivi ni Los Angeles County Museum of Art, Getty Center (chigaŵa cha J. Paul Getty Trust, ni wupu uwo uli na vinthu vinandi pa caru cose), Petersen Automotive Museum, Huntington Library, Natural History Museum, Battleship Iowa, The Broad, iyo yili na vinthu vyakujumpha 2,000 ivyo vikulongora luso la mazuŵa ghano, na Museum of Contemporary Art. Ku Gallery Row kuli nyumba zinandi za vinthu vyakujambulika, ndipo ŵanthu ŵanandi ŵakwiza ku Downtown Art Walk.[124][125][126][127][128][129][130][131][132][123]

Libraries[lemba | kulemba source]

Los Angeles Central Library

Ku Los Angeles kuli mabuku ghakukwana 72.[133] Vigaŵa vya malo ghambura kukolerana na boma vikusangika na maofesi gha Layibulare ya Boma la Los Angeles, agho ghanandi ghali pafupi na ŵanthu.[134]

Kuphika[lemba | kulemba source]

Vyakurya vya ku Los Angeles vikukolerana na vyakurya vya ku vyaru vinyake ivyo vili na ŵanthu ŵanandi awo ŵakwiza mu msumba uwu. Kuzakafika mu 2022, Michelin Guide yamanya malo ghakurya 10 agho ghakupeleka nyenyezi ziŵiri ku malo ghakurya ghaŵiri na nyenyezi yimoza ku malo ghakurya 8.[135]

Ŵanthu awo ŵakafuma ku Latin America, comenecomene ku Mexico, ŵakiza na cakurya nga ni tacos, burritos, quesadillas, tortas, tamales, na enchiladas ico ŵakaguliskanga mu magalimoto ghakuguliska vyakurya, mu malo ghakupangira cakurya, na mu malo ghakupangira cakurya. Ku malo ghakurya gha ku Asia, uko kuli ŵanthu ŵanandi ŵakufuma ku vyaru vinyake, kuli malo ghanandi mu tawuni iyi. Kweniso ku Los Angeles kuli vyakurya vinandi vyambura vyakurya vya nyama.[136][137][138]

Maseŵero[lemba | kulemba source]

Los Angeles Memorial Coliseum

Ku Los Angeles na vigaŵa vinyake, kuli magulu 11 gha maseŵero ghakupambanapambana. Timu izi zikusazgapo Los Angeles Dodgers na Los Angeles Angels za Major League Baseball (MLB), Los Angeles Rams na Los Angeles Chargers za National Football League (NFL), Los Angeles Lakers na Los Angeles Clippers za National Basketball Association (NBA), Los Angeles Kings na Anaheim Ducks za National Hockey League (NHL), Los Angeles Galaxy na Los Angeles FC za Major League Soccer (MLS), na Los Angeles Sparks za Women's National Basketball Association (WNBA).

Timu zinandi za maseŵero zikusazgapo UCLA Bruins na USC Trojans mu National Collegiate Athletic Association (NCAA), zose ziŵiri ni timu za Division I mu Pac-12 Conference, kweni zikusamukira ku Big Ten Conference.[139]

Dodger Stadium, nyumba ya LA Dodgers ya Major League Baseball

Los Angeles ni msumba waciŵiri mu United States, kweni pakati pa 1995 na 2015 kukaŵavya timu ya NFL. Nyengo yinyake ku Los Angeles kukaŵa magulu ghaŵiri gha NFL: Rams na Raiders. Wose ŵaŵiri ŵakafumako mu msumba uwu mu 1995, ndipo Rams ŵakasamira ku St. Louis, ndipo gulu la Raiders likawelera ku Oakland. Pamanyuma pa vilimika 21 mu St. Louis, pa 12 January, 2016, NFL yalengeza kuti a Rams abwerera ku Los Angeles kwa nyengo ya 2016 NFL ndi masewera ake omwe amasewera ku Los Angeles Memorial Coliseum kwa nyengo zinayi.[140][141][142] Pamaso pa 1995, a Rams ankasewera masewera awo ku Coliseum kuyambira 1946 mpaka 1979 zomwe zinawapangitsa kukhala gulu loyamba la masewera olimbitsa thupi ku Los Angeles, ndipo kenako anasamukira ku Anaheim Stadium kuyambira 1980 mpaka 1994. San Diego Chargers yalengeza pa 12 January, 2017, kuti iwo nawonso kusamukira ku Los Angeles (woyamba kuyambira nyengo yake yoyamba mu 1960) ndipo kukhala Los Angeles Chargers kuyambira mu 2017 NFL nyengo ndipo ankachita pa Ulemu Health Sports Park mu Carson, California kwa nyengo zitatu. Mu nyengo ya 2020, Rams na Chargers ŵakasamira ku SoFi Stadium iyo yikazengeka waka.[143]

Crypto.com Arena, nyumba ya Los Angeles Lakers, Los Angeles Clippers, Los Angeles Kings, na Los Angeles Sparks

Ku Los Angeles kuli malo ghanandi gha maseŵero, kusazgapo Dodger Stadium, Los Angeles Memorial Coliseum, BMO Stadium na Crypto.com Arena. The Forum, SoFi Stadium, Dignity Health Sports Park, Rose Bowl, Angel Stadium, na Honda Center zili mu misumba ya pafupi na Los Angeles.[144][145][146][147][148]

Msumba wa Los Angeles ndiwo ukacitiska maseŵero gha Olimpiki kaŵiri, mu 1932 na mu 1984, ndipo uzamucitiska maseŵero agha kacitatu mu 2028. Los Angeles ni msumba wacitatu ku London (1908, 1948, na 2012) na Paris (1900, 1924, na 2024) kuti kukacitikira maseŵero gha Olimpiki katatu. Apo maseŵero gha Olimpiki ghakacitikanga mu 1932, malo agho kale ghakaŵa 10th Street ghakazgoka Olympic Blvd. Mu 1985 ku Los Angeles kukacitikaso maseŵero ghakucemeka Deaflympics, ndipo mu 2015 kukacitikaso maseŵero ghanyake ghakucemeka Special Olympics World Summer Games.[149][150][151]

BMO Stadium, nyumba ya Los Angeles FC ya Major League Soccer

8 NFL Super Bowls nayo yikacitikira mu msumba uwu na vigaŵa vyapafupi- 2 ku Memorial Coliseum (the first Super Bowl, I and VII), 5 ku Rose Bowl mu Pasadena (XI, XIV, XVII, XXI, and XXVII), na 1 ku Inglewood (LVI).[152] Mu Rose Bowl mukusangikaso maseŵero ghakupambanapambana gha mpira wa koleji ghakucemeka Rose Bowl, agho ghakucitika zuŵa lililose la Caka Ciphya.

Mu 1994, ku Los Angeles kukacitikaso maseŵero 8 gha nkhonya ya caru cose mu Rose Bowl, kusazgapo maseŵero ghaumaliro, apo Brazil ndiyo yikawina. Mu Rose Bowl mukaŵaso maseŵero ghanayi mu 1999 pa nkhumano ya caru cose ya FIFA ya ŵanakazi, kusazgapo maseŵero ghaumaliro, apo United States yikathereska China pa penalty. Mu maseŵero agha, Brandi Chastain wakavura shati yake wakati walemba penalty iyo yikapangiska kuti waŵe na nkharo yiwemi. Msumba wa Los Angeles uzamuŵa umoza mwa misumba 11 ya ku United States uko kuzamucitikira maseŵero gha nkhonya ya caru cose ya FIFA ya 2026. Maseŵero agha ghazamucitikira mu Sitediyamu ya SoFi.

Los Angeles ni limoza mwa misumba 6 ya ku North America iyo yikamba kuwina nkhonyo mu viphapha vikuruvikuru vyose (MLB, NFL, NHL, NBA na MLS), ndipo yikamalizga mu 2012 apo Kings yikathereska Stanley Cup.[153]

Boma[lemba | kulemba source]

Nyumba ya boma ya Los Angeles, iyo yikazengeka mu 1928, ndiyo yili na ofesi ya Meya wa msumba uwu na ya City Council.

Los Angeles ni msumba uwo uli pasi pa dango la ŵanthu wose, kweni ni msumba uwo uli pasi pa dango la ŵanthu wose yayi. Ndondomeko iyo yilipo sono yikapelekeka pa Juni 8, 1999, ndipo yasinthika kanandi waka.[154] Boma ilo likusankhika na ŵanthu likupangika na wupu wa boma la Los Angeles City Council na meya wa Los Angeles, awo ŵakugwira ntchito mu boma la meya, kweniso loya wa boma (kuti waleke kupusikika na loya wa chigaŵa, ofesi ya chigaŵa) na mulongozgi wa boma. Meya wa tawuni iyi ni Karen Bass. Pali vigaŵa 15 vya makomiti gha tawuni.

Mu msumba uwu muli maofesi ghanandi na maofesala, kusazgapo Dipatimenti ya Polisi ya Los Angeles (LAPD), Los Angeles Board of Police Commissioners, Los Angeles Fire Department (LAFD), Housing Authority of the City of Los Angeles (HACLA), Los Angeles Department of Transportation (LADOT), na Los Angeles Public Library (LAPL).[155][156][157]

Chikalata cha msumba wa Los Angeles icho chikazomerezgeka na ŵanthu awo ŵakasora mu 1999 chikapangiska kuti paŵe ma komiti agho ghakwimira ŵanthu wose awo ŵakukhala mu muzi uwu, awo ŵakugwira ntchito panji awo ŵali na katundu wawo. Makomiti gha vigaŵa ghakulaŵilira vinthu paŵekha ndipo ghakusankha ŵekha umo ŵacitirenge vinthu, ghakusankha mphaka zawo, ghakupanga malango ghawo, na kusora ŵalaraŵalara ŵawo. Pali makomiti gha vigaŵa pafupifupi 90.

Ŵanthu ŵa ku Los Angeles ŵakusora ŵalaŵiliri ŵa vigaŵa 1, 2, 3, na 4.

Federal and state representation[lemba | kulemba source]

Mu Nyumba ya Malamulo ya California, Los Angeles wali kugaŵikana pakati pa vigaŵa 14. Mu chigaŵa cha California, msumba uwu uli na vigaŵa 8. Mu Nyumba ya Malamulo ya United States, yili na vigaŵa 9.[158][159][160]

Masambilo[lemba | kulemba source]

Colleges and universities[lemba | kulemba source]

University of California, Los Angeles
University of Southern California
California State University, Los Angeles
American Film Institute
Loyola Marymount University
Occidental College

Pali ma yunivesite ghatatu mu msumba uwu: California State University, Los Angeles (CSULA), California State University, Northridge (CSUN) na University of California, Los Angeles (UCLA).[161]

Ma koleji ghapadera mu msumba uwu ni agha:

Sukulu ya Community College yili na ma campus 9 agho ghakulongozgeka na ma trustees gha Los Angeles Community College District:

Pali makoleji na mayunivesite ghanandi agho ghakusangika kuwaro kwa msumba wa Greater Los Angeles, kusazgapo Claremont Colleges consortium, iyo yikusazgapo makoleji agho ghakusankha makoleji agho ghakusambizga vya maluso ku U.S., na California Institute of Technology (Caltech), yimoza ya mabungwe agho ghakusambizga vya STEM pa charu chose.

Sukulu[lemba | kulemba source]

Sukulu ya Los Angeles Unified School District yikusambizga ŵana ŵa sukulu pafupifupi 800,000 mu msumba wa Los Angeles na mu vigaŵa vinyake. Pamasinda pakuti pulogiramu ya Proposition 13 ya mu 1978 yazomerezgeka, masukulu gha mu matawuni ghakaŵa na suzgo la ndalama. LAUSD yikumanyikwa na masukulu agho ghali na ndalama zinandi yayi, ghakuzura na ŵanthu kweniso ghakupwelelereka makora yayi, nangauli masukulu 162 agho ghakusangika mu Magnet Schools ghakukolerana na masukulu ghapadera.

Vigaŵa vichoko waka vya Los Angeles vili mu Inglewood Unified School District, na Las Virgenes Unified School District. Ofesi ya Maphunziro ya Los Angeles County ikugwira ntchito ya Los Angeles County High School for the Arts.[192][193]

Wayilesi[lemba | kulemba source]

The Hollywood Sign is a prominent symbol of the American film industry.

Chigawo cha Los Angeles ndi chigawo chachiwiri cha msika waukulu kwambiri ku US (pambuyo pa New York) ndi nyumba 5,431,140 (4,956% ya US), yomwe imagwiritsidwa ntchito ndi ma wailesi osiyanasiyana a AM ndi FM ndi ma TV. Los Angeles na New York City ni vyaru viŵiri pera ivyo vili na VHF 7.[194]

Nyuzipepara yikuru ya mu ciyowoyero ca Cingelezi iyo yikufuma zuŵa lililose mu cigaŵa ici ni Los Angeles Times.[195] La Opinión ni nyuzipepara yikuru ya Cisipanishi ya mu msumba uwu.[196] The Korea Times ni nyuzipepara yikuru ya mu chiyowoyero cha ku Korea, ndipo The World Journal ni nyuzipepara yikuru ya chiyowoyero cha ku China. Nyuzipepara ya Los Angeles Sentinel ni nyuzipepara yikuru ya mu msumba uwu iyo yikulembeka na ŵanthu ŵa ku America.[197] Magazini ya Investor's Business Daily yikufuma ku maofesi agho ghali ku Los Angeles, ku Playa del Rey.[198]

The former LA Times headquarters

Ma TV ghanayi ghakurughakuru, pamoza na Telemundo na Univision, nawo ŵali na masiteshoni agho ghakupharazga ku Los Angeles na ku West Coast: KABC-TV ya ABC (Channel 7), KCBS-TV ya CBS (Channel 2), KTTV-TV ya Fox (Channel 11), KNBC-TV ya NBC (Channel 4), KCOP-TV ya MyNetworkTV (Channel 13), KEAV-TV ya Telemundo (Channel 52), na KMEX-TV ya Univision (Channel 34). Chigawochi chili ndi masiteshoni anayi a PBS, pomwe KCET, idalumikizananso ndi netiweki ngati wachiwiri wachiwiri mu Ogasiti 2019, atakhala zaka zisanu ndi zitatu zapitazi ngati wailesi yakanema yayikulu kwambiri mdzikolo. KTBN (Channel 40) ni wayilesi yakumanyikwa ya Trinity Broadcasting Network, iyo yili ku Santa Ana. Vipharazgo vinandi vya pa TV, nga ni KCAL-TV (Channel 9) na KTLA-TV (Channel 5), vikuyowoyeka mu chigaŵa ichi.[199][200][201]

Paramount Pictures Studios

Paliso manyuzipepara ghanyake ghacoko gha ku malo agha, nga ni Los Angeles Register, Los Angeles Community News, Los Angeles Daily News, LA Weekly, L.A. Mu magazini iyi muli nkhani za ku Greater Los Angeles, Los Angeles Magazine, Los Angeles Business Journal, Los Angeles Daily Journal, The Hollywood Reporter, Variety, na Los Angeles Downtown News.[202] Padera pa manyuzipepara ghakurughakuru, pali manyuzipepara ghanandi agho ghakulembeka mu viyowoyero ivyo ŵanthu ŵakufuma mu vyaru vinyake ŵakuyowoya, nga ni Ciarmenia, Cingelezi, Cikoreya, Ciperesiya, Cirussia, Cichayina, Cijapani, Cihebere, na Ciarabu. Misumba yinandi iyo yili pafupi na Los Angeles yili na manyuzipepara agho ghakulembeka zuŵa lililose.

Mwaciyelezgero, magazini ya The Daily Breeze (iyo yikupharazga ku South Bay), na The Long Beach Press-Telegram.

Nkhani za luso, chikhalidwe ndi moyo wausiku ku Los Angeles zikufotokozedwanso ndi owongolera angapo am'deralo ndi mayiko, kuphatikiza Time Out Los Angeles, Thrillist, Kristin's List, DailyCandy, Diversity News Magazine, LAist, ndi Flavorpill.[203][204][205][206]

Infrastructure[lemba | kulemba source]

Transportation[lemba | kulemba source]

Freeways[lemba | kulemba source]

Judge Harry Pregerson Interchange, connecting the Century Freeway (I-105) and the Harbor Freeway (I-110) in South LA.

Msumba uwu na vigaŵa vinyake vya mu msumba wa Los Angeles vili na misewu yinandi. Lipoti la Texas Transportation Institute la Urban Mobility Report likati mu 2019 misewu ya ku Los Angeles ndiyo yikaŵa yakusuzga chomene ku United States.[207] Kufuma pa malo agha pakaŵa ku San Francisco/Oakland, Washington, D.C., na Miami. Nangauli mu msumba uwu muli magalimoto ghanandi, kweni ŵanthu awo ŵakwenda mu msumba wa Los Angeles ŵakwenda nyengo yifupi kuluska awo ŵakwenda mu misumba yinyake yikuruyikuru nga ni New York City, Philadelphia, na Chicago. Ku Los Angeles, pa avereji, munthu wakendanga maminiti 29.2 kuti wakafike ku nchito, ndipo nyengo iyi yikuyana waka na ya ku San Francisco na Washington, D.C.[208]

Misewu yikuru iyo yikusazga LA na vyaru vinyake ni Interstate 5, iyo yikwenda kumwera kufuma ku San Diego kuya ku Tijuana ku Mexico na kumpoto kufuma ku Sacramento, Portland, na Seattle kuya ku mphaka ya Canada na US; Interstate 10, iyo yili kumwera chomene kumafumiro gha dazi kuya kumanjiliro gha dazi, ndipo yikwenda kufuma ku mphepete ya nyanja kukafika ku Jacksonville, Florida; na U.S. Nthowa ya 101, iyo yikuluta ku California Central Coast, San Francisco, ku Redwood Empire, na ku Oregon na Washington.

Public transit[lemba | kulemba source]

Sitima ya Los Angeles Metro Rail imagwira ntchito ndi LACMTA.

Ku Los Angeles County Metropolitan Transportation Authority (LA County Metro) na mabungwe ghanyake ghakupambanapambana ghakwendeska magalimoto gha pa msewu, kweniso magalimoto gha pasi pa mtunda na magalimoto gha pa njanji mu chigaŵa chose cha Los Angeles, ndipo mwezi uliwose ŵanthu ŵakukwana 38.8 miliyoni ŵakukwera magalimoto agha. Pa ŵanthu aŵa, ŵanandi (30.5 miliyoni) ŵakwenda pa mabasi gha mu msumba uwu, agho ni ghaciŵiri pa mabasi ghose mu caru ici. Mwezi uliwose, ŵanthu pafupifupi 8.2 miliyoni ŵakakweranga sitima ya pasi pa mtunda. Mu chaka cha 2017, ŵanthu ŵakukwana 397 miliyoni ŵakakwera mabasi, ndipo ŵanthu pafupifupi 285 miliyoni ŵakakwera mabasi ndipo ŵanthu pafupifupi 113 miliyoni ŵakakwera njanji. Mu chigaŵa chakwamba cha chaka cha 2018, ŵanthu ŵakukwana 95 miliyoni ŵakakwera sitima, ndipo mu chigaŵa ichi ŵanthu ŵakukwana 98 miliyoni ŵakakwera sitima mu chaka cha 2017, ndipo mu chigaŵa ichi ŵanthu ŵakukwana 105 miliyoni ŵakakwera sitima mu chaka cha 2016. Mu 2005, ŵanthu 10.2% mu msumba wa Los Angeles ŵakendanga na magalimoto. Malinga ndi kafukufuku wa American Community Survey wa 2016, 9.2% ya ogwira ntchito ku Los Angeles (mzinda) adapita kuntchito pogwiritsa ntchito zoyendera pagulu.[209][210][211][212][212][213]

Siteshoni ya Union Station yikusangika na Amtrak California, Metrolink, na Metro Rail.

Msewu wa pasi pa mtunda uwo ukujumpha mu msumba uwu, ndiwo uli pa nambara 9 pa misewu yinandi iyo yikujumpha mu United States.[214] Msewu uwu uli na misewu ya B na D, kweniso misewu ya A, C, E, na K. Mu 2016, E Line yikafika ku Pacific Ocean pa Santa Monica. Msewu wa Metro G na J ni misewu ya mabasi agho ghakwenda mwaluŵiro. Kuzakafika mu 2022, masiteshoni gha sitima ya light rail ghazamuŵa 99. Msumba uwu uli na njanji iyo yikufuma ku Los Angeles kuluta ku vigaŵa vyapafupi.[215]

Padera pa masitima agho ghakupelekeka na Metrolink na Los Angeles County Metropolitan Transportation Authority, ku Los Angeles kukwendekaso sitima za Amtrak. Siteshoni ya njanji yikuru mu msumba uwu ni Union Station kumpoto kwa Downtown.

Kweniso, tawuni iyi yikupanga mabasi gha pa tawuni iyi na gha ku malo ghanyake kwizira mu dipatimenti yakuwona vya mendero ya ku Los Angeles, panji kuti LADOT.

Airports[lemba | kulemba source]

Los Angeles Intl. Ndege ya LAX ndiyo yili na ŵanthu ŵanandi comene pa caru cose capasi.

Ndege yikuru ya pa charu chose na ya pa charu chapasi iyo yikulongozgera ku Los Angeles ni Ndege ya pa charu cose ya Los Angeles (IATA: LAX, ICAO: KLAX), iyo yikumanyikwa na code ya pa ndege iyi, LAX.[216] Malo agha ghali ku Westside ku Los Angeles pafupi na Sofi Stadium ku Inglewood.

Pali viŵanja vikuru-vikuru vya ndege ivyo vili pafupi na malo agha:

Limoza mwa ma eyapoti ghakurughakuru chomene pa charu chose ghakusangika ku Los Angeles: Van Nuys Airport (IATA: VNY, ICAO: KVNY).[220]

Seaports[lemba | kulemba source]

Mlatho wa Vincent Thomas pa Terminal Island mu Port of Los Angeles

Mzinda wa Port of Los Angeles uli ku San Pedro Bay mu chigaŵa cha San Pedro, pafupifupi makilomita 20 kumwera kwa Downtown. Mumphepete mwa nyanja iyi muli malo ghakurughakuru agho ghakukwana makilomita 69. Mumphepete mwa nyanja iyi muli nyanja yinyake yakuchemeka Long Beach.[221]

Maboti gha ku Port of Los Angeles na Port of Long Beach pamoza ghakupanga Los Angeles/Long Beach Harbor.[222][223] Madowoko ghaŵiri agha ngakwamba pa madoko ghose gha vyamuminda pa charu chose chapasi, ndipo mu 2008 ghakatumizganga vyamuminda vyakujumpha 14.2 miliyoni.[224] Port of Los Angeles ndiyo yili na ma container ghanandi chomene ku United States ndipo ndiyo yili na ma cruise ghanandi chomene pa West Coast ya United States -  The Port of Los Angeles's World Cruise Center yikawovwira ŵanthu pafupifupi 590,000 mu 2014.[225]

Paliso madoko ghanyake agho ghakukhala ŵanthu ŵanandi agho ghali mumphepete mwa nyanja ya Los Angeles. Mumphepete mwa nyanja iyi muli maboti ghanayi: Vincent Thomas Bridge, Henry Ford Bridge, Long Beach International Gateway Bridge, na Commodore Schuyler F. Mlatho wa Heim. Sitima ya Catalina Express ndiyo yikwenda kufuma ku San Pedro kuya ku Avalon (na Two Harbors) pa Santa Catalina Island.

Ŵanthu ŵakumanyikwa[lemba | kulemba source]

Misumba yakuyana mazina[lemba | kulemba source]

A sign near LA City Hall displaying Los Angeles' sister cities.

Los Angeles has 25 sister cities,[226] listed chronologically by year joined:

In addition, Los Angeles has the following "friendship cities":

Wonaniso[lemba | kulemba source]

Ukaboni[lemba | kulemba source]

  1. 1.0 1.1 1.2 Gollust, Shelley (Epulelo 18, 2013). "Nicknames for Los Angeles". Voice of America. Retrieved Juni 26, 2014.
  2. Barrows, H.D. (1899). "Felepe de Neve". Historical Society of Southern California Quarterly. Vol. 4. p. 151ff. Retrieved Sekutembala 28, 2011.
  3. "This 1835 Decree Made the Pueblo of Los Angeles a Ciudad – And California's Capital". KCET. Epulelo 2016. Retrieved Janyuwale 27, 2018.
  4. "California Cities by Incorporation Date". California Association of Local Agency Formation Commissions. Archived from the original (DOC) on Febuluwale 21, 2013. Retrieved Ogasiti 25, 2014.
  5. "About the City Government". City of Los Angeles. Archived from the original on Febuluwale 8, 2015. Retrieved Febuluwale 8, 2015.
  6. 6.0 6.1 "2021 U.S. Gazetteer Files". United States Census Bureau. Retrieved Sekutembala 7, 2021.
  7. 7.0 7.1 7.2 7.3 "QuickFacts: Los Angeles city, California". U.S. Census Bureau. Retrieved Janyuwale 21, 2023.
  8. "List of 2020 Census Urban Areas". census.gov. United States Census Bureau. Retrieved Janyuwale 8, 2023.
  9. "2020 Population and Housing State Data". United States Census Bureau. Retrieved Ogasiti 22, 2021.
  10. "Angelino, Angeleno, and Angeleño". KCET. Janyuwale 10, 2011.
  11. "Definition of ANGELENO". www.merriam-webster.com. Meyi 16, 2023.
  12. Zip Codes Within the City of Los Angeles – LAHD
  13. "Nicknames for Los Angeles, California". www.laalmanac.com.
  14. "Slowing State Population Decline puts Latest Population at 39,185,000" (PDF). dof.ca.gov. Archived from the original (PDF) on Juni 12, 2022. Retrieved Juni 12, 2022.
  15. "America's 10 most visited cities", World Atlas, September 23, 2021
  16. "Subterranean L.A.: The Urban Oil Fields". The Getty Iris. Julayi 16, 2013. Retrieved Disembala 31, 2015.
  17. LaRocco, Lori Ann (Sekutembala 24, 2022). "New York is now the nation's busiest port in a historic tipping point for U.S.-bound trade". CNBC (in English). Retrieved Meyi 22, 2023.
  18. "Port of NYNJ Beats West Coast Rivals with Highest 2023 Volumes". The Maritime Executive (in English). Retrieved Meyi 22, 2023.
  19. "Port of New York and New Jersey Remains US' Top Container Port". www.marinelink.com. Disembala 28, 2022. Retrieved Meyi 22, 2023.
  20. Hayley Smith (Okutobala 13, 2022). "Los Angeles is running out of water, and time. Are leaders willing to act?". Los Angeles Times. Retrieved Okutobala 14, 2022.
  21. Smith, Hayley (Malichi 1, 2022). "California drought continues after state has its driest January and February on record". Los Angeles Times (in American English). Retrieved Novembala 23, 2022.
  22. 22.0 22.1 Stein, David Allen (1953). "Los Angeles: A Noble Fight Nobly Lost". Names. 1 (1): 35–38. doi:10.1179/nam.1953.1.1.35.
  23. Masters, Nathan (Febuluwale 24, 2011). "The Crusader in Corduroy, the Land of Soundest Philosophy, and the 'G' That Shall Not Be Jellified". KCET. Public Media Group of Southern California. Retrieved Julayi 4, 2021.
  24. Masters, Nathan (Meyi 6, 2016). "How to Pronounce "Los Angeles," According to Charles Lummis". KCET. Public Media Group of Southern California. Retrieved Julayi 4, 2021.
  25. Lummis, Charles Fletcher (Juni 29, 1908). "This Is the Way to Pronounce Los Angeles". Nebraska State Journal. p. 4.
  26. Kenyon, John Samuel; Knott, Thomas Albert (1944). A Pronouncing Dictionary of American English. Springfield, Mass.: G. & C. Merriam. p. 260.
  27. Harvey, Steve (Juni 26, 2011). "Devil of a time with City of Angels' name". Los Angeles Times. Retrieved Julayi 4, 2021.
  28. Windsor Lewis, Jack (1990). "HappY land reconnoitred: the unstressed word-final -‍y vowel in General British pronunciation". In Ramsaran, Susan (ed.). Studies in the Pronunciation of English: A Commemorative Volume in Honour of A.C. Gimson. Routledge. pp. 159–167. ISBN 978-1-138-92111-5. Pages 166–167.
  29. Bowman, Chris (Julayi 8, 2008). "Smoke is Normal – for 1800". The Sacramento Bee. Archived from the original on Julayi 9, 2008. Retrieved Okutobala 6, 2011.
  30. Gordon J. MacDonald. "Environment: Evolution of a Concept" (PDF). p. 2. The Native American name for Los Angeles was Yang na, which translates into "the valley of smoke."
  31. Bright, William (1998). Fifteen Hundred California Place Names. University of California Press. p. 86. ISBN 978-0-520-21271-8. LCCN 97043147. Founded on the site of a Gabrielino Indian village called Yang-na, or iyáangẚ, 'poison-oak place.'
  32. Sullivan, Ron (Disembala 7, 2002). "Roots of native names". San Francisco Chronicle. Retrieved Janyuwale 7, 2015. Los Angeles itself was built over a Gabrielino village called Yangna or iyaanga', 'poison oak place.'
  33. Estrada, William David (2009). The Los Angeles Plaza: Sacred and Contested Space. University of Texas Press. pp. 15–50. ISBN 978-0-292-78209-9.
  34. "Portola Expedition 1769 Diaries". Pacifica Historical Society. Archived from the original on Novembala 13, 2015. Retrieved Janyuwale 7, 2015.
  35. "Settlement of Los Angeles". Los Angeles Almanac (in American English). Retrieved Sekutembala 2, 2018.
  36. Estrada, William D. (2006). Los Angeles's Olvera Street. Arcadia Publishing. ISBN 978-0-7385-3105-2. Retrieved Sekutembala 30, 2011.
  37. "Monterey County Historical Society, Local History Pages--Secularization and the Ranchos, 1826-1846". mchsmuseum.com. Retrieved Okutobala 26, 2017.
  38. Guinn, James Miller (1902). Historical and biographical record of southern California: containing a history of southern California from its earliest settlement to the opening year of the twentieth century. Chapman pub. co. p. 50. Retrieved Sekutembala 30, 2011.
  39. Bauer, K. Jack (1993). The Mexican War, 1846-1848 (Bison books ed.). Lincoln: University of Nebraska Press. p. 184. OCLC 25746154.
  40. Basiago, Andrew D. (Febuluwale 7, 1988), Water For Los Angeles – Sam Nelson Interview, The Regents of the University of California, 11, retrieved Okutobala 7, 2013
  41. Annexation and Detachment Map (PDF) (Map). City of Los Angeles Bureau of Engineering. Archived from the original (PDF) on Malichi 1, 2017. Retrieved Malichi 1, 2017.
  42. Creason, Glen (Sekutembala 26, 2013). "CityDig: L.A.'s 20th Century Land Grab". Los Angeles Magazine. Retrieved Okutobala 10, 2013.
  43. "Population of the 100 Largest Urban Places: 1930". United States Census Bureau. Juni 15, 1998. Retrieved Janyuwale 8, 2015.
  44. Young, William H.; Young, Nancy K. (Malichi 2007). The Great Depression in America: a cultural encyclopedia. Greenwood Publishing Group. p. 21. ISBN 978-0-313-33521-1. Retrieved Sekutembala 30, 2011.
  45. Hinton, Elizabeth (2016). From the War on Poverty to the War on Crime: The Making of Mass Incarceration in America. Harvard University Press. pp. 68–72. ISBN 9780674737235.
  46. Zarnowski, C. Frank (Summer 1992). "A Look at Olympic Costs" (PDF). Citius, Altius, Fortius. 1 (1): 16–32. Archived from the original (PDF) on Meyi 28, 2008. Retrieved Okutobala 1, 2011.
  47. "Rampart Scandal Timeline". PBS Frontline. Retrieved Okutobala 1, 2011.
  48. Horowitz, Julia (Ogasiti 1, 2017). "Los Angeles will host 2028 Olympics". CNNMoney. Archived from the original on Julayi 31, 2017.
  49. "Cities Which Have Hosted Multiple Summer Olympic Games". worldatlas. Archived from the original on Disembala 15, 2016.
  50. "2010 Census U.S. Gazetteer Files – Places – California". United States Census Bureau.
  51. Gumprecht, Blake (Malichi 2001). The Los Angeles River: Its Life, Death, and Possible Rebirth. JHU Press. p. 173. ISBN 978-0-8018-6642-5. Retrieved Okutobala 3, 2011.
  52. "Google Maps". Google Maps.
  53. "Flower". Los Angeles Magazine. Emmis Communications. Epulelo 2003. p. 62. ISSN 1522-9149. Retrieved Okutobala 6, 2011. {{cite book}}: |journal= ignored (help)
  54. "Earthquake Facts". United States Geological Survey. Retrieved Okutobala 3, 2011.
  55. "World's Largest Recorded Earthquake". Geology.com. Retrieved Janyuwale 12, 2015.
  56. "LADOT". Archived from the original on Sekutembala 7, 2015.
  57. "Los Angeles tops worst cities for traffic in USA". USA TODAY. Retrieved Disembala 31, 2015.
  58. 58.0 58.1 "Summary of Monthly Normals 1991–2020". National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved Meyi 11, 2021.
  59. "The Myth of a Desert Metropolis: Los Angeles was not built in a desert, but are we making it one?". Boom California (in English). Meyi 22, 2017. Retrieved Malichi 8, 2019.
  60. "Interactive North America Koppen-Geiger Climate Classification Map". www.plantmaps.com. Retrieved Malichi 8, 2019.
  61. Poole, Matthew R. (Sekutembala 22, 2010). Frommer's Los Angeles 2011. John Wiley & Sons. p. 22. ISBN 978-0-470-62619-1. Retrieved Okutobala 5, 2011.
  62. "California drought continues after state has its driest January and February on record". www.latimes.com. Malichi 2022. Retrieved Malichi 9, 2022.
  63. "Climatography of the United States No. 20 (1971–2000)" (PDF). National Oceanic and Atmospheric Administration. 2004. Archived from the original (PDF) on Sekutembala 2, 2013. Retrieved Okutobala 5, 2011.
  64. National Oceanic and Atmospheric Administration. "Los Angeles/Oxnard". National Weather Service Forecast Office. Retrieved Sekutembala 9, 2020.
  65. 65.0 65.1 "NowData – NOAA Online Weather Data". National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved Julayi 18, 2020.
  66. "Station Name: CA LOS ANGELES DWTN USC CAMPUS". National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved Julayi 18, 2020.
  67. "LOS ANGELES/WBO CA Climate Normals". National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved Okutobala 20, 2013.
  68. "Historical UV Index Data - Los Angeles, CA". UV Index Today. Retrieved Epulelo 21, 2023.
  69. "Station Name: CA LOS ANGELES INTL AP". National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved Meyi 9, 2014.
  70. "Summary of Monthly Normals 1991–2020". National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved Meyi 11, 2021.
  71. "WMO Climate Normals for LOS ANGELES/INTL, CA 1961–1990". National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved Epulelo 17, 2014.
  72. Stimson, Thomas E. (Julayi 1955). "What can we do about smog?". Popular Mechanics: 65. ISSN 0032-4558. Retrieved Okutobala 6, 2011.
  73. "Slowing state population decline puts latest population at 39,185,000" (PDF). Department of Finance. Sacramento. Meyi 2, 2022. Archived from the original (Press Release) on Meyi 25, 2022. Retrieved Febuluwale 5, 2023.
  74. "Census of Population and Housing". U.S. Census Bureau. Retrieved Malichi 19, 2007.
  75. 76.0 76.1 76.2 "Los Angeles (city), California". United States Census Bureau. Retrieved Okutobala 3, 2016.
  76. 77.0 77.1 77.2 "Race and Hispanic Origin for Selected Cities and Other Places: Earliest Census to 1990". United States Census Bureau. Archived from the original on Ogasiti 12, 2012. Retrieved Novembala 6, 2015.
  77. 78.0 78.1 "2020: DEC Redistricting Data (PL 94-171)". US Census Bureau.
  78. "Los Angeles, California Population 2019". World Population Review. Retrieved Ogasiti 21, 2019.
  79. Bitetti, Marge (2007). Italians in Los Angeles. ISBN 9780738547756.
  80. https://web.archive.org/web/20230721044750/https://dornsife.usc.edu/assets/sites/731/docs/LOSANGELES_web.pdf
  81. 82.0 82.1 "Religious Landscape Study: Adults in the Los Angeles Metro Area". Pew Research Center. 2014. Retrieved Juni 26, 2023.
  82. 83.0 83.1 "America's Changing Religious Landscape". Pew Research Center: Religion & Public Life. Meyi 12, 2015.
  83. Dellinger, Robert (Sekutembala 6, 2011). "2011 'Grand Procession' revives founding of L.A. Marian devotion" (PDF). The Tidings Online. Retrieved Janyuwale 14, 2015.
  84. Edith Waldvogel Blumhofer, Aimee Semple McPherson: everybody's sister, Wm. B. Eerdmans Publishing, USA, 1993, page 246–247
  85. 86.0 86.1 Clifton L. Holland. "n Overview of Religion in Los Angeles from 1850 to 1930". Archived from the original on Sekutembala 5, 2017. Retrieved Sekutembala 18, 2017.
  86. "Church of Scientology Celebrity Centre International". Church of Scientology Celebrity Centre International. Retrieved Juni 17, 2018.
  87. Miller, Daniel (Julayi 21, 2011). "Scientology's Hollywood Real Estate Empire". The Hollywood Reporter. Retrieved Febuluwale 26, 2022.
  88. Cowan, Jill (Juni 12, 2020). "What Los Angeles's Homeless Count Results Tell Us". The New York Times (in American English). ISSN 0362-4331. Archived from the original on Juni 12, 2020. Retrieved Julayi 6, 2020.
  89. "2823 – Report And Recommendations Of The Ad Hoc Committee On Black People Experiencing Homelessness". www.lahsa.org. Retrieved Julayi 6, 2020.
  90. Powell, Amy (Janyuwale 6, 2010). "Los Angeles crime rates hit 50-year lows". KABC-TV. Archived from the original on Julayi 21, 2015. Retrieved Janyuwale 14, 2015.
  91. "LAPD year-end crime statistics". Los Angeles Police Department. Archived from the original on Julayi 11, 2013. Retrieved Epulelo 13, 2010.
  92. "Uniform Crime Reports of Los Angelesand Index from 1985 to 2005". Retrieved Epulelo 20, 2016.
  93. "LAPD Online Crime Rates" (PDF). Los Angeles Police Department. Retrieved Epulelo 13, 2010.
  94. "Los Angeles Police Underreported Crime Stats for 8 Years". Time. Okutobala 15, 2015.
  95. "LAPD captain accuses department of twisting crime statistics to make city seem safer". Los Angeles Times. Novembala 6, 2017.
  96. Serjeant, Jill (Febuluwale 8, 2007). "Police target 11 worst Los Angeles street gangs". Reuters. Retrieved Janyuwale 14, 2015.
  97. "The Global Financial Centres Index 21" (PDF). Long Finance. Malichi 2017. Archived from the original (PDF) on Juni 11, 2017.
  98. [http://www.city-data.com/us-cities/The-West/Los-Angeles-Economy.html site blacklisted "Los Angeles: Economy"]. City-Data. Retrieved Okutobala 7, 2011. {{cite web}}: Check |url= value (help)
  99. Chiotakis, Steve (Okutobala 1, 2019). "Navigating LA's cannabis industry with the city's pot czar" (in English). KCRW. Retrieved Okutobala 30, 2019.
  100. REYES, EMILY ALPERT (Okutobala 29, 2019). "L.A. should suspend vetting applications for pot shops amid concerns, Wesson urges". Los Angeles Times (in American English). Retrieved Okutobala 30, 2019.
  101. "Our Company: From a legendary pizza to a global brand". California Pizza Kitchen. Retrieved Julayi 30, 2022.
  102. "City of Los Angeles' Comprehensive Annual Financial Report" (PDF). Janyuwale 31, 2019. Archived from the original (PDF) on Disembala 12, 2019. Retrieved Sekutembala 9, 2019.
  103. Shatkin, Elina (Ogasiti 28, 2013). "Let the Renaissance Begin: L.A. Votes to Lift Mural Ban". Los Angeles Magazine.
  104. "The Hollywood Sign, Official website for one of the most iconic landmarks in the world". Hollywood sign.org. Retrieved Julayi 25, 2022.
  105. "The Capitol Records Building: The Story of an L.A. Icon – Discover Los Angeles". Retrieved Julayi 25, 2022.
  106. "Cathedral of our lady of the angels – Los Angeles, CA". olacathedral.org. Retrieved Julayi 25, 2022.
  107. "Angels Flight Railway: Los Angeles Landmark since 1901". angels flight.org. Retrieved Julayi 25, 2022.
  108. Gilchrist, Todd (Meyi 18, 2022). "Hollywood's iconic TCL Chinese Theatre Celebrates 95 Years of Premieres and Stars". Variety. Retrieved Julayi 25, 2022.
  109. "The Dolby Theatre". dolby.com. Retrieved Julayi 25, 2022.
  110. "Griffith Observatory: A Symbol of Los Angeles, A Leader in Public Observing". Griffith Observatory. Retrieved Julayi 25, 2022.
  111. "Getty Center homepage". getty.edu. Retrieved Julayi 26, 2022.
  112. "Visit the Getty Villa Museum". getty.edu. Retrieved Julayi 26, 2022.
  113. "The Stahl House – About us". Stahl House. Retrieved Julayi 26, 2022.
  114. Reynolds, Christopher (Disembala 24, 2021). "Watts Towers at 100: Junk turned into art still casts a spell". The Los Angeles Times. Retrieved Julayi 26, 2022.
  115. "Discover Olvera Street And Historic El Pueblo De Los Angeles". discoverlosangeles.com. Retrieved Julayi 26, 2022.
  116. "About L.A. Live". L.A. Live. Retrieved Julayi 26, 2022.
  117. "The Hollywood Bowl – Discover Los Angeles". Discover Los Angeles. Retrieved Julayi 26, 2022.
  118. "LA Opera – Los Angeles". Los Angeles Opera. Retrieved Julayi 25, 2022.
  119. "Our History – Center Theatre Group". centertheatregroup.org. Retrieved Julayi 25, 2022.
  120. "Los Angeles Chorale Official Homepage". lamasterchorale.org. Retrieved Julayi 25, 2022.
  121. Waxman, Sharon (Janyuwale 31, 2006). "At U.S.C., a Practical Emphasis in Film". The New York Times. Archived from the original on Febuluwale 3, 2006. Retrieved Okutobala 14, 2011.
  122. 123.0 123.1 "The Los Angeles Region". Loyola Marymount University. Meyi 5, 2008. Archived from the original on Okutobala 18, 2011. Retrieved Okutobala 20, 2011.
  123. Mather, Kate (Ogasiti 5, 2011). "Downtown L.A. Art Walk safety changes planned". Los Angeles Times. Retrieved Okutobala 20, 2011.
  124. "Welcome to the Museum of Contemporary Art". moca.org. Retrieved Julayi 25, 2022.
  125. "Battleship USS Iowa Official website". Pacificbattleship.com. Retrieved Julayi 25, 2022.
  126. "Welcome to the Petersen Automotive Museum". petersen.org. Retrieved Julayi 25, 2022.
  127. Boehm, Mike (Malichi 16, 2009). "Getty slashes operating budget after severe investment losses". Los Angeles Times. Retrieved Okutobala 20, 2011.
  128. "Overview". Los Angeles County Museum of Art. Retrieved Okutobala 20, 2011.
  129. "About the Huntington". Huntington Library. Retrieved Julayi 25, 2022.
  130. "Modern Architecture in Los Angeles". brianpetruzzelli.com. Novembala 8, 2022. Retrieved Malichi 18, 2023.
  131. "Natural History Museum of Los Angeles". nhm.org. Retrieved Julayi 25, 2022.
  132. "Los Angeles Public Library Branches". Los Angeles Public Library. Retrieved Okutobala 24, 2011.
  133. "LA County Library". lacountylibrary.org. Retrieved Julayi 25, 2022.
  134. "Los Angeles Michelin Restaurants". guide.michelin.com. Retrieved Novembala 29, 2022.
  135. "The Guide to Chinatown in Los Angeles". Discover Los Angeles. Retrieved Novembala 29, 2022.
  136. "The Guide to Koreantown in Los Angeles". discoverlosangeles.com. Retrieved Novembala 29, 2022.
  137. "A Walking Tour of Little Tokyo". discoverlosangeles.com. Retrieved Novembala 29, 2022.
  138. Thamel, Pete (Juni 30, 2022). "USC, UCLA moving from Pac-12 to Big Ten in 2024". ESPN. Retrieved Julayi 24, 2022.
  139. Hanzus, Dan (Janyuwale 12, 2016). "Rams to relocate to L.A.; Chargers first option to join". NFL.com. National Football League. Retrieved Janyuwale 13, 2016.
  140. "Rams to Return to Los Angeles". St. Louis Rams. Janyuwale 12, 2016. Archived from the original on Janyuwale 20, 2016. Retrieved Janyuwale 13, 2016.
  141. Maske, Mark (Janyuwale 12, 2016). "NFL returns to Los Angeles: Owners approve move by Rams; Chargers with option to join". The Washington Post. Retrieved Janyuwale 12, 2016.
  142. Barrabi, Thomas (Sekutembala 8, 2020). "Rams, Chargers unveil $5 billion SoFi Stadium at virtual ceremony ahead of NFL kickoff". Fox Business. Retrieved Sekutembala 8, 2020.
  143. "XFL.com – Official home of the XFL". www.xfl.com.
  144. "Los Angeles Coliseum: Coliseum History". lacoliseum.com. Retrieved Julayi 24, 2022.
  145. "Banc of California Stadium: Stadium Info". bancofcaliforniastadium.com. Retrieved Julayi 24, 2022.
  146. "Crypto.com Arena: About Us". cryptoarena.com. Retrieved Julayi 24, 2022.
  147. "Dodger Stadium". Los Angeles Dodgers. Retrieved Julayi 24, 2022.
  148. "Los Angeles To Host 2015 Special Olympics World Summer Games". Special Olympics. Sekutembala 14, 2011. Retrieved Febuluwale 9, 2012.
  149. NAGOURNEY, Adam; LONGMAN, JERÉ (Julayi 31, 2017). "Los Angeles Makes Deal to Host the 2028 Summer Olympics". The New York Times. Archived from the original on Ogasiti 2, 2017.
  150. "Games – Deaflympics". deaflympics.com. Archived from the original on Febuluwale 11, 2018. Retrieved Juni 29, 2016.
  151. "Los Angeles to host Super Bowl LVI in Feb. 2022 at SoFi Stadium". NFL.com. National Football League. Febuluwale 9, 2021. Retrieved Okutobala 10, 2021.
  152. Mukherjee, Rahul (Okutobala 27, 2020). "Only 10 cities have won multiple titles in a year, Los Angeles now tied for the most". Los Angeles Times. Retrieved Okutobala 27, 2020.
  153. "Los Angeles, California Code Resources". American Legal Publishing. Archived from the original on Janyuwale 23, 2015. Retrieved Janyuwale 23, 2015.
  154. "Los Angeles Public Library Website". Los Angeles Public Library. Retrieved Julayi 24, 2022.
  155. "Housing Authority of the City of Los Angeles – Services Locator lacounty.gov". locator.lacounty.gov. Retrieved Julayi 24, 2022.
  156. "Police Commission – LAPD Online". lapdonline.org. Retrieved Julayi 24, 2022.
  157. "City of Los Angeles Hub". geohub.lacity.org (in American English). Retrieved Juni 15, 2023.
  158. "Communities of Interest — City". California Citizens Redistricting Commission. Archived from the original on Okutobala 23, 2015. Retrieved Sekutembala 28, 2014.
  159. "Communities of Interest — City". California Citizens Redistricting Commission. Archived from the original on Okutobala 23, 2015. Retrieved Sekutembala 28, 2014.
  160. "UCLA's Story". UCLA.edu. University of California Los Angeles. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  161. "Official website of American Film Institute". AFI.com. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  162. "Alliant International University – Los Angeles Campus". alliant.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  163. "American Academy of Dramatic Arts – Los Angeles Campus Overview". aada.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  164. "American Jewish University – About AJU". AJU.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  165. "History of ALU". ALU.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  166. "Antioch University Los Angeles". antioch.edu. Okutobala 18, 2016. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  167. "Charles R. Drew University: homepage". cdrewu.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  168. "Colburn". colburnschool.edu. Retrieved Janyuwale 22, 2022.
  169. "Columbia College Hollywood – Explore your dreams". Colombiacollege.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  170. "Emerson Los Angeles". Emerson.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  171. "Discover Emporor's". Emperors.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  172. "The Los Angeles Film School". lafilm.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  173. "Loyola Marymount: Our History". LMU.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  174. "Mount St. Mary's: Fast Facts". msmu.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  175. "National University – Los Angeles, California". nu.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  176. "About Oxy – Occidental College". Oxy.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  177. "Otis College of Art & Design website". otis.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  178. "Southern California Institute of Architecture: A School of Architectural Thinking". sciarc.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  179. "Southwestern Law school – Los Angeles". swlaw.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  180. "About USC". USC.edu. University of Southern California. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  181. "Los Angeles – Woodbury University". woodbury.edu. Okutobala 14, 2016. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  182. "East Los Angeles College". elac.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  183. "Los Angeles City College". lacitycollege.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  184. "Los Angeles Harbor College". lahc.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  185. "Los Angeles Mission College". lamission.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  186. "Los Angeles Pierce College". Piercecollege.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  187. "Los Angeles Valley College". lavc.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  188. "L.A. Southwest College". lasc.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  189. "Los Angeles Trade-Technical College". lattc.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  190. "West Los Angeles College homepage". wlac.edu. Retrieved Ogasiti 7, 2017.
  191. "2020 census – school district reference map: Los Angeles County, CA" (PDF). U.S. Census Bureau. p. 6/19. Retrieved Janyuwale 8, 2021.See map of Las Virgenes USD, See map of Los Angeles city boundary
  192. "2020 census – school district reference map: Los Angeles County, CA" (PDF). U.S. Census Bureau. p. 11/19. Retrieved Janyuwale 8, 2021.See map of Inglewood USD, See map of Los Angeles city boundary
  193. "Allocation". Museum of Broadcast Communications. Archived from the original on Ogasiti 29, 2013. Retrieved Okutobala 20, 2011.
  194. "About the Los Angeles Times". Los Angeles Times. Retrieved Julayi 25, 2022.
  195. "LA Opinión website". laopinion.com. Retrieved Julayi 25, 2022.
  196. "About Us: Los Angeles Sentinel". lasentinel.net. Retrieved Julayi 25, 2022.
  197. "Investors Business Daily: Stock News and Stock Market Analysis". investors.com. Retrieved Julayi 26, 2022.
  198. "NBC Los Angeles". nbclosangeles.com. Retrieved Julayi 24, 2022.
  199. "Los Angeles and Southern California News, Weather, Sports". abc7.com. Retrieved Julayi 24, 2022.
  200. "FOX 11 Los Angeles". foxla.com. Retrieved Julayi 24, 2022.
  201. "Los Angeles Downtown News – History". ladowntownnews.com. Archived from the original on Julayi 6, 2022. Retrieved Julayi 25, 2022.
  202. "Flavorpill". Archived from the original on Febuluwale 7, 2013. Retrieved Sekutembala 1, 2015.
  203. "Welcome to LAist: About Us". last.com. Retrieved Julayi 25, 2022.
  204. "Time Out Los Angeles: The L.A. guide for things to do, restaurants, bars, movies, shopping, events and more". timeout.com. Retrieved Julayi 25, 2022.
  205. "Thrillist Official website". thrillist.com. Retrieved Julayi 25, 2022.
  206. "2021 Urban Mobility Report" (PDF). Texas Transportation Institute. Juni 2021. Retrieved Epulelo 22, 2022.
  207. "American Community Survey 2006, Table S0802". United States Census Bureau. Archived from the original on Sekutembala 16, 2008. Retrieved Julayi 11, 2010.[dead link]https://www.census.gov/programs-surveys/acs/
  208. "Means of Transportation to Work by Age". Census Reporter. Retrieved Meyi 6, 2018.
  209. Christie, Les (Juni 29, 2007). "New Yorkers are Top Transit Users". CNN. Retrieved Okutobala 24, 2011.
  210. "Interactive Estimated Ridership Stats: Calendar Year, 2017". Los Angeles County Metro Transit Authority. Retrieved Meyi 6, 2018.
  211. 212.0 212.1 "Ridership Statistics". Los Angeles County Metropolitan Transportation Authority. Archived from the original on Novembala 1, 2011. Retrieved Okutobala 24, 2011.
  212. "Interactive Estimated Ridership Stats: Year over Year, 2018". Los Angeles County Metro Transit Authority. Retrieved Meyi 6, 2018.
  213. "Public Transit Ridership Report" (PDF). American Public Transportation Association. 2011. Retrieved Okutobala 24, 2011.
  214. "Welcome to Metrolink". metrolinktrains.com. Retrieved Julayi 25, 2022.
  215. "Office website of the Los Angeles International Airport". flylax.com. Retrieved Julayi 24, 2022.
  216. "Airport Information". Ontario International Airport. Retrieved Julayi 25, 2022.
  217. "History & Facts of Burbank Airport". Hollywood Burbank Airport. Retrieved Julayi 25, 2022.
  218. "Long Beach Airport Directory". Long Beach Airport. Retrieved Julayi 25, 2022.
  219. "Van Nuys Airport General Description". Los Angeles World Airports. Retrieved Okutobala 25, 2011.
  220. "Port of Los Angeles, the nations #1 container port and global model for sustainability, security, and social responsibility". Port of Los Angeles. Retrieved Julayi 25, 2022.
  221. "Los Angeles/Long Beach Harbor Safety Committee" (PDF). Archived from the original (PDF) on Okutobala 8, 2006. Retrieved Malichi 16, 2011.
  222. "Los Angeles/Long Beach Harbor Employers Association". Harboremployers.com. Retrieved Malichi 16, 2011.
  223. "AAPA World Port Rankings 2008" (PDF). Retrieved Malichi 16, 2011.
  224. "Cruise Passenger and Ferry Terminals". Port of Los Angeles. Retrieved Janyuwale 14, 2015.
  225. "Sister Cities of Los Angeles". Sister Cities Los Angeles. Retrieved Febuluwale 25, 2019.
  226. "Bordeaux– Rayonnement européen et mondial". Mairie de Bordeaux (in French). Archived from the original on Febuluwale 7, 2013. Retrieved Julayi 29, 2013.
  227. "Bordeaux-Atlas français de la coopération décentralisée et des autres actions extérieures". Délégation pour l'Action Extérieure des Collectivités Territoriales (Ministère des Affaires étrangères) (in French). Archived from the original on Febuluwale 7, 2013. Retrieved Julayi 29, 2013.
  228. "Berlin City Partnerships". Der Regierende Bürgermeister Berlin. Archived from the original on Meyi 21, 2013. Retrieved Sekutembala 17, 2013.
  229. "Guangzhou Sister Cities". Guangzhou Foreign Affairs Office. Archived from the original on Okutobala 24, 2012. Retrieved Julayi 21, 2013.
  230. "Vancouver Twinning Relationships" (PDF). City of Vancouver. Retrieved Disembala 5, 2009.
  231. "Gradovi prijatelji Splita" [Split Twin Towns]. Grad Split [Split Official City Website] (in Croatian). Archived from the original on Malichi 24, 2012. Retrieved Disembala 19, 2013.
  232. "Yerevan Twin Towns & Sister Cities". Yerevan Municipality Official Website. Retrieved Novembala 4, 2013.
  233. "Twinning link with LA". Manchester Evening News. Julayi 27, 2009. Archived from the original on Julayi 31, 2013. Retrieved Julayi 28, 2009.
  234. "Tel Aviv/Los Angeles Partnership". The Jewish Federation of Greater Los Angeles. 2007. Archived from the original on Juni 23, 2008. Retrieved Ogasiti 7, 2008.

Vyakulemba vinyake[lemba | kulemba source]

General[lemba | kulemba source]

Architecture and urban theory[lemba | kulemba source]

Race relations[lemba | kulemba source]

LGBT[lemba | kulemba source]

Environment[lemba | kulemba source]

Social movements[lemba | kulemba source]

  • Mike Davis and Jon Wiener (2020). Set the Night on Fire: L.A. in the Sixties. Verso. ISBN 978-1-78478-024-1.

Art and literature[lemba | kulemba source]

Vigaŵa vya kuwalo[lemba | kulemba source]

Lua error: bad argument #2 to 'title.new' (unrecognized namespace name 'Portal').