Mayendelo mu Malaŵi

Kufuma Wikipedia
Msewu wambura kujima mu Malawi

Mu Malaŵi, nthowa za mendero ni zakusuzga. Mu caru ici muli ŵanthu pafupifupi 14 miliyoni, ndipo pali ma eyapoti 39, ndipo 6 ghali na misewu yakwenda pa ndege. Mu tawuni iyi muli njanji za makilomita 797, ndipo misewu yinandi njakukhora. Nangauli charu cha Malawi chili na maji ghanandi, kweni chili na misewu ya maji ya makilomita 700 pa Nyanja ya Malawi na mumphepete mwa Mlonga wa Shire.[1]

Misewu

Kafukufuku munyake wakulongora kuti mu charu ichi mukaŵa misewu ya makilomita 15,451. Makilomita 8,496 (5,279 mi) agho ghakasidika ghakaŵa ghambura kujintha.[2]

Msewu wakuya ku Mzuzu ukujumpha mu nkhorongo ya Chikangawa.
Galimoto pa M1 kufupi na Karonga.

Malo gha ku malo gha ku nyanja

Boti pa Nyanja ya Malawi

Nyanja ya Nyasa (Nyanja ya Malawi) na Mlonga wa Shire (144 km) ni nthowa zikuru zakwendamo. Ku chigaŵa cha Chipoka, Salima, ku Malaŵi, kuli sitima. Ku Monkey Bay, Nkhata Bay, Nkhotakota, na Chilumba kuli maboti ghachoko.

Mlonga wa Ilala ukubatikana na chirwa cha Likoma na charu cha Malawi na Mozambique. Mu 2010, ŵakajura dowoko ku Nsanje kuti likoleranenge na nyanja ya Indian Ocean. Kufumira mu 2015, dowoko ili likugwira yayi nchito cifukwa ca mapangano agho ghali kulembeka na Mozambique.


Ndeke

Malaŵi Airlines Limited ni ndege ya chalo ya Malaŵi iyo yikwendeska ndege za ŵanthu. Ndege iyi yikugwira ntchito ku Lilongwe, ndipo ni ya boma la Malaŵi.

Viŵanja

Mu 2001, mu charu ichi mukaŵa maofesi gha ndege 44. Mu 2015, maofesi gha ndege ghaŵiri ghakaŵa na maulendo gha ŵanthu.

Malo ghakugimbika

total: 6

over 3,047 m: 1

1,524 to 2,437 m: 1

914 to 1,523 m: 4 (2002)

Unpaved runways

total: 37

1,524 to 2,437 m: 1

914 to 1,523 m: 14

under 914 m: 22 (2002)

Njanji

Malawi Railways ni njanji ya chalo ya Malawi, iyo yikendeskeka na boma mpaka apo yikapangika mu 1999. Kwambira pa 1 Disembala 1999, Central East African Railways, kampani iyo yikulongozgeka na Railroad Development Corporation, yikapokera wanangwa wa kwendeska njanji iyi. Iyi yikaŵa njanji yakwamba ku Africa iyo yikaŵa na ŵantchito yayi.

Mu 2001, njanji iyi yikaŵa na mtunda wa makilomita 797. Ili ni msewu wakudumura uwo uli na njanji.

Maulendo gha njanji na vyaru vinyake

Mzere wa makilomita 797 (495 mi), ukufuma ku mphaka wa Zambia ku Mchinji kumanjiliro gha dazi na kujumpha Lilongwe kuya ku Blantyre na Makhanga kumwera. Pa Nkaya Junction, yikukolerana na Nacala Corridor Line iyo yikuluta kumafumiro gha dazi kwizira ku Nayuchi na kuluta ku Nacala ku Mozambique. Kumanjiliro gha dazi kufuma ku Makhanga kuya ku Beira corridor ku Mozambique kwajalika cifukwa ca nkhondo ya mukati mu Mozambique.

Palije nthowa yakudunjika na Tanzania chifukwa pali mphambano ya gauge. Mu 2010, mu Zambia mukaŵa nthowa yinyake yakufumira ku Mchinji kuluta ku Chipata. Ndipouli, pali nthowa yakuya ku Mozambiki iyo yili na msewu wakuyana waka. Msewu uwu ukuchemeka Nacala Corridor, ndipo ukujumpha Nayuchi na kuluta ku Nacala Port, ndipo Nsanje na kuluta ku Dona Ana Bridge na Beira. Pa nyengo ya nkhondo ya ku Mozambique, nthowa iyi yikaleka kugwira nchito ndipo yikukhumbikwira kunozgekaso.

Kusintha kwa njanji mu 2006

Mzere wa makilomita 797 (495 mi), ukufuma ku mphaka wa Zambia ku Mchinji kumanjiliro gha dazi na kujumpha Lilongwe kuya ku Blantyre na Makhanga kumwera. Pa Nkaya Junction, yikukolerana na Nacala Corridor Line iyo yikuluta kumafumiro gha dazi kwizira ku Nayuchi na kuluta ku Nacala ku Mozambique. Kumanjiliro gha dazi kufuma ku Makhanga kuya ku Beira corridor ku Mozambique kwajalika cifukwa ca nkhondo ya mukati mu Mozambique.

Palije nthowa yakudunjika na Tanzania chifukwa pali mphambano ya gauge. Mu 2010, mu Zambia mukaŵa nthowa yinyake yakufumira ku Mchinji kuluta ku Chipata. Ndipouli, pali nthowa yakuya ku Mozambiki iyo yili na msewu wakuyana waka. Msewu uwu ukuchemeka Nacala Corridor, ndipo ukujumpha Nayuchi na kuluta ku Nacala Port, ndipo Nsanje na kuluta ku Dona Ana Bridge na Beira. Pa nyengo ya nkhondo ya ku Mozambique, nthowa iyi yikaleka kugwira nchito ndipo yikukhumbikwira kunozgekaso.

Nthowa zakulumikizilana

Mu 2007, mu Malaŵi mukaŵa mafoni 175,200 na mafoni 1,051 miliyoni. Ndondomeko ya mafoni yikusangika palipose yayi. Kumanyuma uku, ŵanthu ŵakayowoyanga kuti mafoni gha ku Malawi ndigho ngakusuzga chomene mu Africa, kweni sono vinthu vikwenda makora. Ŵanthu ŵanandi ŵakugwiliskira ntchito mafoni mu misumba, ndipo vigaŵa vya ku mizi ni vichoko chomene pa vigaŵa vyose. Mu 2007, ŵanthu 139,500 ŵakagwiliskiranga nchito Intaneti, ndipo mu 2002 pakaŵa ŵantchito ŵatatu. Mu 2001, ku malo agha kukaŵa mawayilesi 14 na TV yimoza..[3]

Vyakuchitika

Maukaboni

  1. The World Factbook CIA.
  2. "Malawi Roads Map" (PDF). National Roads Authority, Malawi. Retrieved 2009-03-24.[dead link]
  3. The World Factbook. CIA.
  4. "Malawi secures funding for integrated rail, road, waterway vision".

Ma linki ghakuwalo