Joyce Banda

This is a good article. Click here for more information.
Kufuma Wikipedia

Wakulemekezeka Mama
Joyce Banda
Banda mu 2013
Mlongozgi wa Malaŵi wachinayi
Nyengo:
7 April 2012 – 31 May 2014
Wachiŵili kwa mlongozgi Khumbo Kachali
Kupokela Bingu wa Mutharika
Kuwiska na Peter Mutharika
Wachiŵiri kwa Pulezidenti wa Malawi[1]
Nyengo:
29 May 2009 – 7 April 2012
Mlongozgi charu Bingu wa Mutharika
Kupokela Cassim Chilumpha
Kuwiska na Khumbo Kachali
Minister of Foreign Affairs
Nyengo:
1 June 2006 – 29 May 2009
Mlongozgi charu Bingu wa Mutharika
Kupokela George Chaponda
Kuwiska na Etta Banda
Minister of Gender, Child Welfare, and Community Service
Nyengo:
2004–2006
Mlongozgi charu Bingu wa Mutharika
Umoyo wamunthu
Kubabika Joyce Hilda Ntila
(1950-04-12) 12 April 1950 (vyaka 73)
Malemia, Nyasaland
(now Malawi)
Chipani United Democratic Front (Before 2004)
Democratic Progressive Party (2004–2010)
People's Party (2011–present)
Nthengwa Roy Kachale (Before 1981)
Richard Banda
Ŵana 5
Sukulu Columbus University
Atlantic International University
Royal Roads University

Joyce Hilda Banda (wakababika pa 12 Epulero 1950[2]) ngwa ndyali wamu Malawi uyo wakaŵa purezidenti wa Malawi kufuma pa 7 April 2012 mpaka 31 May 2014. Banda wakamba kuwusa pamanyuma pa nyifwa ya President Bingu wa Mutharika. Wakaŵa mweneko wa chipani cha People's Party, icho chikapangika mu 2011.[3] Wakaŵa wasambizgi na wakuvikilira wanangwa wa ŵanakazi, wakaŵa nduna ya vyalo vyakuwaro kufuma mu 2006 kufika mu 2009 ndipo wakaŵa wachiŵiri kwa purezidenti wa Malawi kufuma mu Meyi 2009 mpaka April 2012.[4] She had served in various roles as a member of Parliament and as Minister of Gender and Child Welfare before she became the President of the Republic of MalawiWakaŵa msambizgi kweniso wakuvikilira wanangwa wa ŵanakazi. Wakaŵa nduna ya vyaru vinyake kufuma mu 2006 m'paka mu 2009 ndipo wakaŵa wachiŵiri kwa pulezidenti wa Malawi kufuma mu Meyi 2009 m'paka Epulero 2012.[5]

Pambere wandachitepo ndyali, wakaŵa mweneko wa Joyce Banda Foundation, mweneko wa National Association of Business Women (NABW), Young Women Leaders Network na Hunger Project.

Banda wakaŵa pulezidenti wachinayi wa Malaŵi ndipo wakaŵa mwanakazi wakwamba kuŵa pulezidenti kweniso mwanakazi wachiŵiri kuŵa mulongozgi wa chalo, pamanyuma pa Elizabeth II. Wakaŵa mwanakazi waciŵiri kuŵa purezidenti mu Africa, pamanyuma pa Ellen Johnson Sirleaf wa ku Liberia. Kweniso wakaŵa wachiŵiri kwa pulezidenti wakwamba mwanakazi.[6] Mu Juni 2014, Forbes wakathya President Banda kuŵa mwanakazi wankhongono comene pa caru cose ndiposo mwanakazi wankhongono comene mu Africa. Mu Okutobala 2014, wakalembeka mu BBC's 100 Women.[7]

Umoyo wa munthu na wa mbumba

Joyce Hilda Ntila wakababika pa 12 Epulero 1950 ku Malemia, muzi wa mu chigaŵa cha Zomba ku Nyasaland (uno Malawi). Awiske ŵakaŵa mulara wa ŵapolisi. Wakamba nchito yake ya umishonale ndipo wakazgoka munthu wakumanyikwa comene mu nyengo ya muwuso wa Hastings Banda (wakutemwana nayo yayi).[8]

Wali na digiri ya Cambridge School Certificate, Bachelor of Arts Degree in Early Childhood Education from Columbus University (a unaccredited distance education institution), Bachelor of Social Studies in Gender Studies from Atlantic International University (also a distance learning institution) and a Diploma in Management of NGOs from the International Labour Organization (ILO) Centre in Turin, Italy. Pasono wakusambira digiri ya Master of Arts in Leadership ku Royal Roads University ku Canada.[9]Mu 2013, wakapokera digiri ya udokotala ku Jeonju University.[10]

Wakatora Roy Kachale, ndipo ŵakaŵa na ŵana ŵatatu. Apo wakaŵa na vyaka 25, wakakhalanga ku Nairobi, Kenya.[11]

Mu 1975, gulu la ŵanakazi ku Kenya likapangiska Banda kuti watore ŵana ŵake ŵatatu na kufumamo mu nthengwa yake. Nthengwa yake na Roy Kachele yikamara mu 1981. Pasono wali kutengwa kwa Richard Banda, mulara wa ŵeruzgi ŵa ku Malawi, ndipo ŵali na ŵana ŵaŵiri.[12][13]

Pakati pa 1985 na 1997 Banda wakadangilira na kukhazikiska mabizinesi na mabungwe ghakupambanapambana kusazgapo Ndekani Garments (1985), Akajuwe Enterprises (1992), na Kalingidza Bakery (1995).[14] Ivyo wakachita vikamovwira kuti wawovwire ŵanakazi ŵanyake kuti ŵaŵe na ndalama zinandi kweniso kuti ŵaleke kusuzgika na ukavu.[15]

Ni mudumbu wa Anjimile Oponyo, CEO wakale wa Raising Malawi Academy for Girls, uyo wakawovwirika na Madonna.[16]

Umoyo wa ndyali

Public offices (1999–2009)

Joyce Banda wakanjira mu ndyali mu chaka cha 1999. Wakawina mpando wa chalo mu chalo cha Malawi pa chisankho chachitatu cha demokilase nga ni chiŵaro cha chipani cha President Bakili Muluzi, United Democratic Front. Wakaŵa mwimiliri wa chigaŵa cha Zomba Malosa. Muluzi wakamwimika kuŵa Minisita wa vya Mkhalidwe na Vyakovwira Ŵanthu.[8] Apo wakaŵa nduna, wakalimbikira kuti paŵe dango lakukanizga nkhaza za pa nyumba, ilo likathera yayi kwa vyaka 7. Wakapangiska National Platform for Action on Orphans and Vulnerable Children na Zero Tolerance Campaign Against Child Abuse.[15]

Mu chaka cha 2004, wakasankhikaso kuŵa yumoza wa chipani cha Muluzi. Bingu wa Mutharika wakaŵa purezidenti. Nangauli Banda wakaŵa wa chipani chakwake yayi, kweni Mutharika wakamwimika kuŵa Minisita wa vyalo vinyake mu 2006. Banda wakasintha kuti Malawi wamanye boma la China kufuma ku Republic of China (ku Taiwan) kuya ku People's Republic of China ku mainland. Iyo wakati kusintha uku kukovwira Malawi pa vyachuma. Mu 2010, boma la China likamalizga kuzenga Nyumba ya Ufumu ku Lilongwe.[17]

Vice-President (2009–2012)

Banda wakimilira nga ni vice-presidential candidate wa Democratic Progressive Party (DPP) mu 2009 presidential election, wakimilira pamoza na Mutharika, uyo wakaŵa presidential candidate wa DPP.[18] Wakaŵa wachiŵiri kwa pulezidenti wa mwanakazi wakwamba wa Malawi. Pa 12 Disembala 2010, Joyce Banda na wachiwiri kwa pulezidenti Khumbo Kachali ŵakachimbizgika pa udindo wawo chifukwa cha milimo yakususkana na chipani. Mu kuyezga kumucimbizga, Pulezidenti wakalutizga kupeleka maudindo agho wakaŵa nagho kale kwa Callista Mutharika, uyo wakaŵikika mu kabini mu Seputembala 2011. Khoti likakanizga ivyo Mutharika wakakhumbanga kuchita kuti waleke kuŵa mulaŵiliri wa boma. Ivi vikasazgapo kupoka galimoto yake ya boma na kumukanizga kulembeska chipani chake. Pa 8 Seputembala 2011, udindo wa Wachiwiri kwa Purezidenti udachotsedwa pakusintha nduna. Ndipouli, iyo wakaŵa waka wachiŵiri kwa pulezidenti chifukwa dango likati ndiyo waŵenge pulezidenti. Wakapempheka na muyowoyeri wa DPP Hetherwick Ntaba kuti wafumeko pa udindo wa Vice-President.[19]

Banda in 2012

Factions in DPP

Ubwezi pakati pa Banda na Pulezidenti Bingu wa Mutharika ukaŵa wakusuzga comene cifukwa cakuti Mutharika wakayezga kuti waŵike mubali wake, Peter Mutharika kuŵa mulondezgi wake.[20]Nangauli wakachimbizgika pa udindo wa Vice-President wa DPP pamoza na Second Vice-President Khumbo Kachali, kweni wakalutilira kuteŵetera nga ni Vice-President wa Malawi nga umo malango ghakulongosolera. Ichi chikapangiska kuti ŵanthu ŵanandi mu chipani cha DPP ŵafumepo na kupanga mabungwe agho ghakamovwira kuti waŵe pulezidenti wa Malawi pa chisankho cha 2014. DPP yikakananga kuti ŵanthu ŵanandi ŵakaleka nchito ndipo yikati ŵanthu ŵacoko waka ndiwo ŵakaleka nchito..[21]

People's Party

Joyce Banda ndiyo wakambiska na kulongozga chipani cha People's Party, icho chikapangika mu chaka cha 2011 pamanyuma pakuti Banda wakachimbizgika mu chipani cha DPP apo wakakana kuvikilira munung'una wa President Mutharika Peter Mutharika pakuŵa mulondezgi wa president pa chisankho cha 2014.[22][23]

President (2012 – May 2014)

Transition of power

Pa Epulero 5, 2012, Mutharika wakafwa. Pamanyuma pa nyifwa yake, boma likakana kuphalira ŵanthu kuti pulezidenti wafwa. Ici cikapangiska kuti ŵanthu ŵambe kopa kuti mu Malawi muŵenge suzgo la malango.[24][25][26][27]

Wupu wa France-Presse ukati pulezidenti wakale wa Malawi Bakili Muluzi wakukosera pa "ndondomeko ya malango", wakuti wachiŵiri wa pulezidenti wakwenera kutora mazaza mwakuyana na dango. "Nkhupempha kuti paŵe ndondomeko ya malango, mtende na ndondomeko. Malango gha ku Malawi ghakulongosora makora kuti wachiŵiri wa pulezidenti ndiyo wakulongozga para pulezidenti uyo wali mu malo ghake wangakwaniska yayi kuwusa. Tikwenera kugega vinthu vyambura kwenelera. Tiyeni tilondezge dango. Tikwenera kulondezga malango gha boma. Nchakuzirwa comene kuti paŵe mtende". Ŵasilikari ŵa ku Malawi nawo ŵakakhumbanga kuti boma liŵikengepo malango. Bungwe la Malawi Law Society likati kuyana na chigaŵa cha 83 (4) cha malango gha Malawi, iyo ndiyo wakeneranga kunjira m'malo mwa pulezidenti.[28]

Pa 7 Epulero, boma la Malawi likapempha khoti kuti liŵakanizge Banda kuŵa pulezidenti. Iyo wakaimbira foni mulara wa ŵasilikari, Henry Odillo, na kumufumba usange wangamovwira. Mfumu wake wakazomera ndipo wakaŵika ŵasilikari kuzingilizga nyumba yake.

Joyce Banda wakalapizga pa 7 Epulero 2012 pakuŵa purezidenti wa Malawi, mwanakazi wakwamba kugwira ntchito iyi. Mweruzgi Waluso Lovemore Munlo ndiyo wakadangiliranga pa ciphikiro ico cikacitikira pa Nyumba ya Malango ya chalo ku Lilongwe. Wakati walapa, Banda wakapempha kuti paŵe kukolerana. "Nkhukhumba kuti tose tilutire kunthazi na cigomezgo ndiposo mzimu wa umoza na kukolerana... Nkhugomezga kuti tiŵenge ŵakukolerana, ndipo nkhugomezga kuti nga ni mtundu wakopa Ciuta tizomerezgenge Ciuta kuti waŵe panthazi pithu, cifukwa usange tikuleka kucita nthena, ndikuti tatondeka".[29]

The Malawian and international media reported on Joyce Banda's smooth inauguration. They called it a triumph for democracy. A Malawi Sunday Times editorial said that the new president's inauguration had "helped to entrench and cement a democratic culture in the country."[30]

Cabinet appointments and loss of 2014 presidential election

Pa 26 Epulero 2012, Pulezidenti Banda wakasankha nduna zake, izo zikaŵa na nduna 23 na madokotala ghaŵiri. Wakajipa maudindo ghanandi kuti wakhozge mazaza ghake pakuŵa mulongozgi wa caru.[31]

Pa 10 Okutobala 2013, mazuŵa ghachoko waka wati wawerako ku UN, Pulezidenti Joyce Banda wakachimbizga nduna yake pamanyuma pa nkhani ya Capital Hill Cashgate. Pa Okutobala 15, nduna yiphya yikimikika, ndipo nduna ya vyachuma Ken Lipenga na nduna ya vya malango Ralph Kasambara ŵakasezgeka mu nduna.

Mu Meyi 2014 Joyce Banda wakatondeka chomene pa chisankho cha pulezidenti. Wakayezgayezga kuti waparanye mavoti, kweni wakatondeka. Wakaŵapo yayi pa nyengo iyo Peter Mutharika wakapelekeranga mazgu gha chilapo. Wakakhala kuwaro kwa Malawi kwambira mu 2014. Pa 31 July 2017, boma likapharazga kuti lifumiskenge dango lakumukora chifukwa cha vimbundi ivyo wakachitanga apo wakaŵa pulezidenti. Iyo wakakana ivyo ŵakamuphalira ndipo wakati wawelerenge kuti wazakawonane nawo.[32]

International relations

Pa nyengo ya muwuso wa Mutharika, Malawi wakaŵa mu suzgo la vyachuma chifukwa cha suzgo la vyalo vinyake. Mu caka caumaliro ca muwuso wa Mutharika, Britain, United States, Germany, Norway, European Union, World Bank, na African Development Bank, vyose vikayimiska wovwiri wa ndalama. Ŵakafipa mtima na umo Mutharika wakucitira vinthu na wanangwa wa ŵanthu mu caru cawo kweniso fundo zake izo zikuwoneka kuti ni zambura kwenelera. Mu Malichi 2012, Mutharika wakaphalira ŵanthu aŵa kuti "ŵalute ku helo". Wakaŵapa mulandu wakuti ŵakakhumbanga kupoka boma lake.[33] Cinyake ico Banda wakacita pakuŵa pulezidenti cikaŵa kuwezgerapo ubwezi na awo ŵakovwira ŵanthu. Kweniso wakaŵa na suzgo la kuwezgerapo ubwezi na vyaru vinyake nga ni Mozambique na Botswana.

Mu sabata yakwamba ya kuwusa kwake, Banda wakambiska nkhondo ya vyaru vyakupambanapambana kuti wanozge ubwezi wa Malawi na vyaru vinyake. Wakadumbiskana na Henry Bellingham wa ku United Kingdom. Wakamusimikizgira kuti wazamutuma thenga liphya la Britain "mu nyengo yichoko waka". Wakadumbiskana na Secretary of State Hillary Clinton. Clinton wakalayizga kuti walutilirenge kudumbiskana vya ndalama zakukwana madola 350 miliyoni za munthazi. Banda wakapharazga kuti wakukhumba kuyowoyeskana na Baroness Ashton wa ofesi ya European Union's Foreign Affairs Office na Malawi's IMF Resident Representative, Ruby Randall. Iyo na pulezidenti wa Zambia Michael Sata ŵakadumbiskana za kwambaso kwendera lumoza.[34] Paumaliro, boma la Banda likakana kuchitiska ungano wa wupu wa African Union uwo ukachitika mu mwezi wa Julayi mu 2012, chifukwa chakuti wupu uwu ukakhumbanga kuti pulezidenti wa Sudan Omar al-Bashir waŵe na chigomezgo kuti Malawi wakukana kugwira ntchito ya khoti la International Criminal Court. Pulezidenti Banda wakucemeka na Forbes kuti ni mwanakazi wankhongono comene wa nambara 40 pa caru cose, zina likuru comene la mu Africa pa ndondomeko iyi.[35]

Domestic policy

Malawi's flag was created in 1964 and readopted by MPs in 2012.
Malawi's unpopular 2010–2012 flag

Pa 18 May 2012, Banda wakapharazga kuti wakukhumba kuwuskapo dango lakuzomerezga kugonana kwa ŵanalume panji ŵanakazi ŵekhaŵekha. Ndondomeko iyi yikukhozgeka kale na ŵanthu ŵanandi mu Nyumba ya Malango. Usange vingachitika, Malawi ndiyo yizamuŵa caru caciŵiri mu Africa kuzomerezga kugonana kwa ŵanalume panji ŵanakazi ŵekhaŵekha kwambira mu 1994. Bungwe la Amnesty International likati mu Novembala 2012, Malawi "wakakanizga" malango agho ghakukanizga kugonana kwa ŵanalume panji ŵanakazi pera.[36]

Pa upharazgi wa International Monetary Fund, mu Meyi 2012 Banda wakachepeska mtengo wa Malawi kwacha, icho Mutharika wakakana kuchita. BBC News yikati, pharazgo lakuti kwacha yikhizgikenge pa 33 peresenti pakuyaniska na dola ya ku United States, pakukhumba kusanga ndalama za wovwiri, likapangiska kuti ŵanthu ŵa mu misumba ya ku Malawi "ŵagure vinthu mwakofya".[37]

Wakati waŵa purezidenti, Banda wakasankha kuguliska ndege yake na kupeleka 30% ya malipiro ghake ku Malawi Council for the Handicapped. Ndipouli, ndalama izo zikafuma pa kuguliska ndege iyi zikalembeka yayi. Joyce Banda wakalongosora kuti ndege iyi yikaguliskika ku kampani yinyake ya ku South Africa iyo boma la Malawi likaŵa na ngongoli. Pakaŵavya ukaboni panji vikalata vyakukhozgera fundo iyi. Pa 17 January 2013, ŵanthu ŵanandi ŵa ku Malawi ŵakachitapo kanthu ku Blantyre kwimikana na kukwera kwa unandi wa ndalama pamanyuma pakuti Banda, pamoza na mulara wa IMF Christine Lagarde, ŵakavikilira kuchepeskeka kwa ndalama ya kwacha na kuyowoya kuti wazgorengepo yayi pa ivyo ŵakadumura.[38][39]

Presidential Initiatives

Pulezidenti Banda walongora kuti wakujipeleka pa umoyo wa mama na wanangwa wake wa kubaba, comenecomene mwa kovwira ŵanthu kuti ŵaŵe na umoyo uwemi ku Malawi. Wakalongora kuti wakukhozgera ndondomeko iyi apo wakambiska upharazgi wakuyowoya za umoyo wa ŵamama. Mu vilimika viŵiri pera, ciŵelengero ca ŵanakazi awo ŵakufwa cifukwa ca nthenda iyi cikakhira kufuma pa 675 pa ŵanthu 100,000 awo ŵakubabika ŵamoyo kuya pa 460 pa ŵanthu 100,000 awo ŵakubabika ŵamoyo.[5]

Flag

Boma la Mutharika likati lasintha ndembera mu 2010, ŵanthu ŵakasuska. Magulu ghanandi ghakususka kuti ndembera njakwenelera. Pa Meyi 28, 2012, Banda wakalongozga mamembara gha chalo ichi kuti ŵawelere ku ndembera ya wanangwa, iyo yikatoleka mu 1964. Maphwando onse, kupatula DPP, adavotera kubwerera ku mbendera ya ufulu.[40]

Post-presidential life

Banda wakakhalanga ku United States kwa vyaka vitatu nga ni nkhwantha ya Woodrow Wilson Center na Center for Global Development, pambere wandawelere ku Malawi mu 2018.[41]Pa nyengo yasono, palije mulandu uwo Banda wali kupelekeka.

Banda wakaluta ku mavoti gha 2019 nga ni munthu uyo wakimilira chipani cha People's Party, kweni wakafumako pambere mavoti ghandambe myezi yiŵiri.[42][43] Pambuyo pa chisankho cha purezidenti cha 2019 chitathetsedwa, adathandizanso Chakwera kachiwiri mu 2020. Mwana wa Banda, Roy Kahele-Banda, wakasankhika kuŵa nduna ya vya vyamalonda.

Wupu wa Joyce Banda

Pambere wandaŵe vice-president, wakaŵa mweneko wa Joyce Banda Foundation for Better Education, wupu uwo ukovwira ŵana na ŵana ŵalanda ŵa ku Malawi. Ni sukulu ya primary na secondary mu chigaŵa cha Chimwankhunda ku Blantyre. Pa malo agha pali malo ghakusungirako ŵana ŵalanda agho ghali na ŵana 6.[44]Kweniso likovwira ŵanthu ŵa mu mizi yapafupi mwa kupeleka ngongoli ku ŵanakazi 40 na magulu 10 gha ŵawukirano. Wakapeleka mbuto ku ŵalimi ŵakujumpha 10,000 na vyawanangwa vinyake. Wupu uwu uli kuzenga ma clinic ghanayi mu mizi yinayi pa mizi 200 iyo ukuwovwira. Wupu uwu ukovwiraso pa mulimo wa kuzenga vikaya. Yili na ubali na Jack Brewer Foundation, wupu wa pa caru cose uwo ukayambiskika na Jack Brewer.

National Association of Business Women

Banda ndiyo wakambiska bungwe la National Association of Business Women ku Malawi ilo likakhazikiskika mu 1990. Ni wupu wakuwona vya ndalama yayi uwo uli kulembeka mu Malawi. Wupu uwu uli na cilato cakuti ŵanakazi ŵafumemo mu ukavu mwa kukhozga maluso ghawo na kuŵapa nkhongono pa vya cuma. Iyi ni Intaneti ya ŵanakazi 30,000, ndipo yikovwira ŵanakazi awo ŵakukhumba kuchita bizinesi. Ntchito zake zikusazgapo masambiro gha bizinesi, masambiro gha maluso, kusungilira mabuku na maluso gha kuwusa. Ŵakuyezgayezga kuti ŵambiskane maungano na ŵanthu awo ŵakupanga malango kuti ŵanakazi awo ŵali na mabizinezi ŵasange chandulo. Mulara wake sono ni Mary Malunga. Kufuma mu 2003, wupu uwu uli kukolerana na Humanist Institute for Development Cooperation (Hivos) ku The Hague, Netherlands.[45]

Philanthropy and development initiatives

Banda wakakhwaskika na milimo yinandi ya ŵanakazi kwambira waka apo wakaŵa na vilimika 25 kuti wasinthe ndondomeko, comenecomene mu vya masambiro. Wakayambiska Joyce Banda Foundation for Better Education. Wakayambiska bungwe la Young Women Leaders Network, National Association of Business Women na Hunger Project ku Malawi. Iyo pamoza na pulezidenti Joaquim Chissano wa Mozambique ŵakapokera chawanangwa cha 1997 cha Africa Prize for Leadership for the Sustainable End of Hunger na Hunger Project, bungwe la boma yayi ilo lili ku New York. Wakagwiliskira nchito ndalama izo wakapokera kuti wawovwirepo pakuzenga Joyce Banda Foundation ya ŵana. Mu chaka cha 2006, wakapokera chawanangwa cha International Award for the Health and Dignity of Women chifukwa cha kujipeleka kwake pa wanangwa wa ŵanakazi ŵa ku Malawi kufuma ku American for United Nations Population Fund.[15]

Wakateŵeteranga nga ni mwimiliri wa "Bridging a World Divided" pamoza na ŵanthu nga ni Bishop Desmond Tutu, na United Nations Human Rights Commissioner, Mary Robinson. Banda wakaŵaso mu gulu la ŵapharazgi ŵa vya masambiro ku Washington, D.C., kweniso mu gulu la ŵapharazgi ŵa Federation of World Peace and Love ku Taiwan (China).

Mu Okutobala 2012, boma likadumura malipiro ghake na 30%. Kweniso wakapharazga kuti ndege ya pulezidenti yizamuguliskika.[46]

Global Leaders Council for Reproductive Health

Mu 2010, Banda wakazgoka yumoza wa Global Leaders Council for Reproductive Health, gulu la ŵanthu 16 awo ŵalipo kale na ŵalara ŵa vyaru, ŵalaraŵalara ŵa boma na ŵalongozgi ŵanyake awo ŵakulimbikira kovwira ŵanthu kuti ŵaŵe na umoyo uwemi. Ŵalongozgi aŵa, awo ŵakulongozgeka na Mary Robinson, uyo wakaŵa purezidenti wa Ireland, ŵakukhumba kukhozga khumbo la ŵandyali na kusanga ndalama zakukhumbikwa kuti ŵanthu wose ŵasange wovwiri pa nkhani ya umoyo wa ŵana m'paka mu 2015.[47]

Malumbo

National awards

  • Woman of the Year, Malawi, 1997[14]
  • Woman of the Year, Malawi, 1998[14]
  • Nyasa Times Multimedia 'Person of the Year', 2010[48]

International awards

  • Martin Luther King Drum Major Award, 2012, Washington DC[49]
  • Legends Award for Leadership, 2012, Greater African Methodist Episcopal Church[50]
  • Women of Substance Award, 2010, African Women Development Fund[51]
  • Africa Prize for Leadership for the Sustainable End of Hunger, 1997, Hunger Project of NY[14]
  • International award for entrepreneurship development, 1998, Africa Federation of Woman Entrepreneurs and Economic Commission for Africa (ECA)[14]
  • 100 Heroines award, 1998, Rochester, New York[14]
  • Certificate of Honors, 2001, Federation of World Peace and Love, Taiwan, Republic of China[14]

Honors

  • Most powerful woman in the world 2014, Forbes Magazine – rank #40[35]
  • Most powerful woman in the world 2013, Forbes Magazine – rank #47
  • Most powerful woman in the world 2012, Forbes Magazine – rank #71
  • Most powerful woman in Africa 2012, Forbes Magazine – rank #1
  • Most powerful woman in Africa 2011, Forbes Magazine – rank #3

Wonaniso

Wonani vinandi

  • Kim Yi Dionne, Boniface Dulani (Janyuwale 2013). "Constitutional provisions and executive succession: Malawi's 2012 transition in comparative perspective". African Affairs. 112 (446): 111–137. doi:10.1093/afraf/ads067. JSTOR 23357150.

Ukaboni

  1. "Dr Joyce Banda". Archived from the original on 26 Epulelo 2018. Retrieved 25 Epulelo 2018.
  2. "EW's big Interview: Joyce Banda". The Nation. 21 Sekutembala 2014. Retrieved 5 Febuluwale 2019.
  3. Malawi, People's Party. "People's Party". People's Party Malawi. Archived from the original on 15 Epulelo 2012. Retrieved 10 Epulelo 2012.
  4. "Joyce Banda sworn in as new Malawi president". The BBC. 7 Epulelo 2012. Retrieved 7 Epulelo 2012.
  5. 5.0 5.1 "Joyce Banda". Wilson Center (in English). 1 Ogasiti 2016. Retrieved 8 Meyi 2019.
  6. Olamitoke, Toluwani (14 Epulelo 2012). "As Fate Throws Leadership in Joyce Banda's Path...Becomes Malawi's First Female President". Nigerian Tribune. Archived from the original on 14 Epulelo 2012. Retrieved 14 Epulelo 2012.
  7. "Who are the 100 Women 2014?". BBC. 26 Okutobala 2014.
  8. 8.0 8.1 Mponda, Felix (6 Epulelo 2012). "Joyce Banda poised for Malawi presidency". Google hosted news: AFP. Retrieved 20 Epulelo 2012.
  9. "The President's Profile". Archived from the original on 12 November 2012.
  10. "Korean University honour Malawi President: Now Dr. Joyce Banda".
  11. Sigei, Julius (15 Epulelo 2012). "How Nairobi shaped future president". Sunday Nation. Nairobi, Kenya: Nation Media Group. Retrieved 15 Epulelo 2012.
  12. Tenthani, Raphael (13 Epulelo 2012). "Malawi's new president takes charge with energy". ABC News, Associated Press, 2nd page. Retrieved 16 Epulelo 2012.
  13. Mutasa, Haru (10 Epulelo 2013). "Malawi to begin treason trial of ex-officials". Al Jazeera. Retrieved 10 Epulelo 2013.
  14. 14.0 14.1 14.2 14.3 14.4 14.5 14.6 [1][dead link]
  15. 15.0 15.1 15.2 Friends of UNFPA Archived 2 Disembala 2010 at the Wayback Machine. Americansforunfpa.org. Retrieved 10 April 2012.
  16. Fekadu, Mesfin (13 Epulelo 2012). "Madonna: I'm happy Joyce Banda is Malawi's leader". Boston Globe. Seattle, WA: Associated Press. Retrieved 17 Epulelo 2012.
  17. "China hands over new parliament building to Malawi". People's Daily Online, English. Xinhua. 22 Meyi 2010. Retrieved 22 Epulelo 2012.
  18. "Women are ready to stand in Malawi poll", Sapa-AFP (IOL), 17 May 2009.
  19. Ntaba argues VP’s ‘constructive resignation’ Archived 4 Sekutembala 2012 at archive.today. Nyasa Times. Retrieved 10 April 2012.
  20. "AFP: Malawi ruling party fires two vice presidents". 11 Disembala 2010. Retrieved 7 Epulelo 2012.
  21. "Malawi: Vice-President's woes dominate Malawi media". Archived from the original on 20 Disembala 2010. Retrieved 18 Disembala 2010.
  22. Jomo, Frank. (13 December 2010) Malawi’s Vice President Joyce Banda Expelled From Ruling Party. Bloomberg. Retrieved 10 April 2012.
  23. "People's Party file for registration | Malawi news". Archived from the original on 15 Meyi 2011. Retrieved 22 Julayi 2011.
  24. Faith Karimi (6 Epulelo 2012). "Potential crisis looms in Malawi amid reports of president's death". Articles.cnn.com. Archived from the original on 15 May 2012. Retrieved 23 May 2012.
  25. "Bingu Wa Mutharika's death leaves Malawi in constitutional crisis – One News Page [UK]". Onenewspage.co.uk. 6 Epulelo 2012. Retrieved 23 Meyi 2012.
  26. Banda sworn in as Malawi president | National News – KITV Home. Kitv.com. Retrieved 10 April 2012.
  27. Malawi VP Banda takes over after Mutharika death[permanent dead link], Chicago Tribune, 7 April 2012.
  28. Joyce Banda next Malawi leader, Muluzi and Law Society say Archived 7 Epulelo 2012 at the Wayback Machine, Nyasa Times, 6 April 2012
  29. Joyce Banda sworn in as president of Malawi – Africa, Al Jazeera English, 4 October 2011
  30. Mwagiru, Ciugu (18 Epulelo 2012). "Malawi's Joyce Banda and the rise of women in African politics". Daily Monitor. Kampala, Uganda. Archived from the original on 6 Juni 2014. Retrieved 19 Epulelo 2012.
  31. Mapondera, Derek; Tenthani, Raphael (26 Epulelo 2012). "Malawi's Pres Joyce Banda sacks predecessor's brother, hires new cabinet which includes ex-leader's son". The Maravi Post. Archived from the original on 18 Janyuwale 2021. Retrieved 26 Epulelo 2012.
  32. "Malawi's former president says "innocent" of graft, will return home", Reuters, 2 August 2017.
  33. Somerville, Keith (10 Epulelo 2012). "Malawi: New president must build support and mend donor relations (analysis)". African Arguments. The Norwegian Council for Africa. Archived from the original on 27 October 2012. Retrieved 20 April 2012.
  34. Munthali, Kondwani (11 Epulelo 2012). "JB cleans up Capital Hill". The Nation (Malawi). Archived from the original on 14 Sekutembala 2013. Retrieved 22 Epulelo 2012.
  35. 35.0 35.1 "The World's 100 Most Powerful Women". Forbes. Retrieved 24 Juni 2014.
  36. "Amnesty: Malawi suspends anti-gay laws". CNN. 6 Novembala 2012. Retrieved 17 Janyuwale 2013.
  37. "Malawi devalues kwacha by 33%, leading to panic-buying". BBC News. 7 Meyi 2012. Retrieved 17 Janyuwale 2013.
  38. "JB says won't reverse Malawi Kwacha devaluation". Nyasa Times. 6 Janyuwale 2013. Archived from the original on 11 January 2013. Retrieved 17 January 2013.
  39. "Malawi sees first major protest under President Banda". Reuters. 17 Janyuwale 2013. Retrieved 17 Janyuwale 2013.
  40. "Malawi MPs vote to fly old rising sun flag". BBC News Africa. 29 Meyi 2012. Retrieved 8 Juni 2012.
  41. Former Malawi president Joyce Banda returns from exile, Reuters
  42. "Joyce Banda Withdraws from Malawi Presidential Race". VOA (in English). 15 Malichi 2019.
  43. "Malawi ex-leader Banda seals another opposition pact". AFP via Eyewitness News South Africa (in English). 18 Malichi 2019.
  44. [2][dead link]
  45. "National Association of Business Women / Partners / Home – Ontwikkelingsorganisatie Hivos" (in Dutch). Hivos.nl. 31 Disembala 2008. Archived from the original on 4 Malichi 2012. Retrieved 7 Epulelo 2012.
  46. Malawi: President Slashes Her Own Salary, Africa: Allafrica.com, 2012, retrieved 11 Okutobala 2012
  47. "Updates " The Launch of the Global Leaders Council for Reproductive Health". Women Deliver. 21 Sekutembala 2010. Archived from the original on 15 July 2012. Retrieved 1 November 2012.
  48. Lungu, M'theto (30 Disembala 2010). "Media house awards Malawi Veep Joyce Banda 'Person of the Year 2010' accolade". The Africa Global Village. Archived from the original on 16 Janyuwale 2013. Retrieved 17 Epulelo 2012.
  49. "JB receives Martin Luther King 'Drum Major' award | Malawi news, Malawi – NyasaTimes breaking online news source from Malawi". Nyasatimes.com. Archived from the original on 18 June 2012. Retrieved 1 November 2012.
  50. "Society delivers the latest Malawi breaking news and information on the latest top stories". Maravipost.com. 5 Epulelo 2012. Archived from the original on 28 Janyuwale 2013. Retrieved 1 Novembala 2012.
  51. "nationmw.net". nationmw.net. Retrieved 1 Novembala 2012.

Vigaŵa vya kuwaro

Mphala za ndale
Kujumphika na Minister of Foreign Affairs
2006–2009
Kupokela 
Kujumphika na Vice President of Malawi
2009–2012
Kupokela 
Kujumphika na President of Malawi
2012–2014
Kupokela 

Template:MalawiPresidents