Sylvester Chisembele

This is a good article. Click here for more information.
Kufuma Wikipedia

Sylvester Chisembele
Cabinet Minister for Western, Eastern and Copperbelt Provinces.
Umoyo wamunthu
Kubabika (1930-03-01)1 March 1930
Fort Rosebery
Kufwa 5 February 2006(2006-02-05) (vyaka vikaŵa 75)
Chikhaze Zambian
Chipani United National Independence Party
Nthengwa Sophena A Chisembele
Unkhwantha Businessman

Sylvester Mwamba Chisembele (1 March 1930 - 5 February 2006) wakaŵa wasembe wa ku Zambia.[1][2]

Umoyo Wakwambilira

Sylvester wakamba masambiro ghake gha ku pulayimale ku Fort Rosebery ndipo mu 1942 wakanjira ku Lubushi Seminary ku Northern Province uko wakamalizga Standard VI. Adada ŵake Michael Filalo Chisembele na amalume Romano Filalo Lupambo ŵakafuma ku Mporokoso kujumpha ku Kawambwa kuya ku Fort Rosebery mu 1915 ndipo ŵakamba kupharazga pasi pa ulongozgi wa ŵasembe awo ŵakendanga ku Lubwe Mission. Pamanyuma, Michael Filalo Chisembele wakatumika ku Rosa Catechist School uko wakasambizgika kuŵa mupharazgi na msambizgi. Apo wakaweleranga ku Fort Rosebery, ŵakasangana na masuzgo ghakuru na mulara wa chigaŵa icho ŵakamazga pamanyuma pakuti ŵasembe ŵa Lubwe Mission na bishopu wa ku Chilubula ŵakanjilirapo kuti ŵambe kuzenga matchalitchi ghakwambilira gha Katolika na masukulu. Michael Filalo Chisembele na munung'una wake Romano ŵakazenga tchalitchi lakwamba la Katolika ku Fort Rosebery mu 1920.[3] Kweniso ŵakasangana na masuzgo ghakwamba na ŵalongozgi ŵa ŵasilikari. Ŵanthu awo ŵakazgoka Ŵakatolika ŵakazenga masukulu na mathipa, mchenga, na mathabwa.[4] Ivi ndivyo vikapangiska kuti Sylvester waŵe na chisopa. Mu 1948, wakapempheka kuti wafumeko ku seminare cifukwa ca kupambana maghanoghano pa nkhani ya kusankhana mitundu.

Ntchito

Pakucita malonda gha mpunga wakasanganga ndalama zinandi izo zikamovwira kugura resitilanti na bakere. Kweniso wakambiska vyakumera vya Mikwau pa Nyanja ya Bangweulu.

Kulimbikira

Wakaluta ku African National Congress. Kuzakafika mu 1955, Chisembele wakapangiska gulu la ANC ku Fort Rosebery (Mansa) na ndalama zake. Ku Lubwe Mission, apo pakaŵa Sylvester Muchengwa na Protasio Kamayanda, wose ŵakaŵa ŵalongozgi ŵa Tchalitchi la Katolika, ANC yikasazgikira mwaluŵiro.

Mu 1956, Mr. Chisembele pamoza na ŵanyake ŵatatu, wose ŵakatumika ku jele ku Fort Rosebery na ku jele la Bwana Mkubwa ku Ndola kwa myezi 9.

File:Chisembele - Visiting Chiefs on Campaign.jpg
Chisembele ️ Ŵalongozgi Ŵakuchezga pa Kampeni.

Apo ŵakaweranga, Mr. Chisembele wakalutizga kunozga ANC ndipo wakasankhika Secretary General wa Luapula mu 1957.

Mu Meyi 1958, ŵanthu ŵakayezgayezga kumukoma. Ŵanthu ŵa mu muzi uwu ŵakamuponoska, kweni wakatimbanizgika mathupi ndipo wakatondeka kupulika.

Mu 1958, Mr. Chisembele wakacemeka ku Lusaka kuti walute na Mr. Harry Mwaanga Nkumbula, mulongozgi wa African National Congress, pa ulendo wa ku Luapula Province. Ulendo uwu ukaŵa wakukondweska yayi. Mu Okutobala 1958, pakaŵa kugaŵikana, ndipo Chisembele wakambiska chipani cha Zambia African National Congress (ZANC). UNIP yikazengeka pa vyoto vya ZANC, ivyo kazembe wa Britain wakavikanizga.

Pa Malichi 12, 1959, Mr. Chisembele ŵakamukora na kumujalira mu jele kwa myezi 9 ku Kalabo, mu chigaŵa cha Barotse, sono ni Western Province.

Mu Julayi 1961, Mr. Chisembele wakawoneseska kuti makadi agho ŵanthu ŵakagwiliskiranga ntchito pa nyengo ya ukoloni, agho kanandi ghakucemeka "Chitupas", ghatcheke mu chigaŵa chose cha Luapula. Bwana Chisembele ŵakamujalira mu jele la Milima mu chigaŵa cha Kasama.

Pakati pa 1956 na 1962, Mr. Chisembele wakakakika kanandi waka kwa myezi yitatu cifukwa ca kuyowoya pa maungano kwambura kuzomerezgeka.

Boma

Pamanyuma pa wanangwa, Mr. Chisembele wakateŵeteranga mu maofesi ghanandi gha boma mu ma minisitere ghakupambanapambana ndiposo pa nduna mu vigaŵa vyakupambanapambana.

Mu ma 1968 general elections, chipani cha ruling party cha UNIP chikataya mipando yose mu chigaŵa cha Barotse ku opposition ya ANC. Mu 1969, Mr. Chisembele wakasamuskika kufuma ku Copperbelt kuya ku chigaŵa cha Barotse kuŵa nduna ya boma. Wakaŵa na ubwezi uwemi chomene na ŵa Litunga, Mbikushita Lewanika ndipo ŵakamovwiranga na KUTA na Ngambela SUU. Mu 1970, wakawezgera waka chigaŵa ichi ku UNIP yayi, kweni wakawoneseskaso kuti ŵimiliri wose ŵa pa Nyumba ya Malamulo ŵafika ku UNIP. Sikota Wina na ŵanyake. Padera pa chigaŵa cha Copperbelt na Western Province, wakaŵa nduna mu chigaŵa cha Eastern Province.

Ndondomeko ya Dango

Dango la Zambia ilo likapelekeka pakwamba apo charu ichi chikapokera wanangwa, likalembeka na Britain. Ndondomeko iyi yikapelekeka na pulezidenti Kenneth David Kaunda, ndipo ndiyo wakaŵa na mazaza ghose pa vinthu vya caru. Ŵalongozgi ŵa vigaŵa na ŵa UNIP National Council ŵakaŵavya mwaŵi wa kudumbiskana panji kudumbiskana ivyo vikaŵa makora panji viheni mu Dango ili. Pa cifukwa ici, kufuma waka pakwamba, dango ili likapangiska kuti paŵe kugaŵikana.

Chigaŵa cha Luapula chikasuskanga muwuso wa munthu yumoza nga umo vikaŵira pa ungano wa ku Magoye mu 1962.[5] Nangauli mu 1969 pakacitika Referendum ya kusintha Dango la Zambia, kweni ichi chikakhwaska yayi mazaza gha Pulezidenti Kaunda. Ŵanthu ŵakagomezganga yayi kuti ŵangaghanaghanira fundo ya mu Dango ya mazaza gha pulezidenti. Vikatora vilimika vinandi kuti ŵanthu ŵanandi ŵamanye kuti boma la munthu yumoza ndilo likovwira kuti ŵanthu ŵamanye umo ŵangasinthira malango gha mu charu. Chisembele wakapeleka fundo zakukhwaskana na kukhumbikwa kwa kuchepeska mazaza gha pulezidenti ku makomiti ghose agho ghakawoneleranga ndyali kweni ghakaŵikako mahara yayi.

Kufumako ku ndyali

Mr Chisembele retired from active politics in 1983 and concentrated on running his private businesses.

History repeated itself, from 1993 to 1997 both his restaurants were expropriated and his farm destroyed and repossessed by government. In October 2004 it was published in the press and stated in Gazette Notice No. 640 dated 22 October 2004, that he had been awarded the Order of the Eagle of Zambia 4th Division, this was a lie. Mr Chisembele had refused to accept the Award.

Mafwilo

Mu Okutobala 2005, Chisembele wakamba kulwara. Nangauli ŵakamuyezga kanandi waka, kweni ŵakamusanga na nthenda iyi yayi.

Bwana Chisembele wakaleka muwoli wake, Sophena na ŵana ŵake ŵasungwana ŵatatu, Matilda Bwalya, Mary Chewe na Christina Chishimba.

Muwoli wake, Sophena, wakalemba buku ilo likalembeka mu 2016 ilo likulongosora za nkhondo ya wanangwa na ivyo vikachitika pamanyuma pake.

Ukaboni

  1. Sylvester Chisembele obituary Africa News
  2. Obituary: Sylvester Chisembele Guardian
  3. "Letter from Bishop Emeritus of Mansa, René-Georges Pailloux, M.Afr. (White Fathers) (1902–1988)" date: 20 May 1973
  4. "Diary Michael Filalo Chisembele" date: circa 1917–1949
  5. "Zambia, National Assembly Daily Parliamentary Debates, First Session of the Seventh National Assembly 4.12.91, column 109,
  • ZAMBIA – 'The Freedom Struggle and the Aftermath' by Sophena Chisembele, ISBN 978-0-9934095-0-9