Kupangika kwa Arusha

Kufuma Wikipedia
Arusha Declaration Monument

Kupangika kwa Arusha, pa Chingelezi: Arusha Declaration (Swahili: Azimio la Arusha) ndipo TANU's Policy on Socialism and Self-Reliance (1967), yakucemeka Arusha Declaration, yikumanyikwa nga ni Tanzania's most prominent political statement of African Socialism, Ujamaa, panji ubali (Kaitilla, 2007). Phangano la Arusha lili na vigaŵa vinkhondi: TANU Creed; Politics of Socialism; Politics of Self-reliance; TANU Membership; na Arusha Resolution.

Vyamukati[lemba | kulemba source]

Chikhulupiriro[lemba | kulemba source]

Chigaŵa chakwamba cha Arusha Declaration, The TANU Creed, chikulongosora fundo za socialism na udindo wa boma:

  • Kuti ŵanthu wose mbakuyana;
  • Kuti munthu waliyose wali na wanangwa wakuchindikika;
  • Kuti mwenekaya waliyose ni chigaŵa cha chalo ndipo wali na wanangwa wakuŵa na chigaŵa chakulingana mu boma pa chigaŵa, chigaŵa na charu chose;
  • Kuti mwanalume waliyose wali na wanangwa wakuyowoya mwakufwatuka, kwenda mwakufwatuka, kusopa mwakufwatuka, na kuwungana mwakufwatuka mwakuyana na dango;
  • Kuti munthu waliyose wali na wanangwa wa kupokera kuvikilirika kwa umoyo wake na katundu wake kufuma ku chalo kwakuyana na dango;
  • Munthu waliyose wali na wanangwa wa kupokera malipiro ghakwenelera pa mulimo wake;
  • Kuti ŵanthu wose pamoza ŵali na vinthu vyose vya mu caru ici ivyo ŵakulindilira ŵana ŵawo.
  • Kuti boma liŵe na urunji pa vya cuma, likwenera kulamulira makora vinthu vikuruvikuru ivyo vikovwira kupanga vinthu.
  • Kuti ni mulimo wa boma kunjilirapo comene mu umoyo wa cuma wa caru mwakuti ŵanthu wose ŵakondwenge na umoyo wawo ndiposo kuti ŵaleke kusuzgika na ŵanthu ŵanyake panji gulu linyake, kweniso kuti ŵaleke kusanga usambazi mu nthowa iyo yikukolerana yayi na umo vinthu viliri mu caru.
Vilato vya Arusha ni ivi:[lemba | kulemba source]
  • Kukhozga na kusungilira wanangwa wa chalo ichi na wanangwa wa ŵanthu ŵake;
  • Kusungilira ntchindi za munthu mu ndondomeko ya Universal Declaration of Human Rights;
  • Kuwoneseska kuti chalo ichi chikulongozgeka na boma la demokilase la ŵanthu;
  • Kugwilira lumoza na magulu ghose gha ndyali mu Africa agho ghakucita mulimo wa kufwatura Africa yose
  • Kuwona kuti boma likuwoneseska kuti vinthu vyakukwana vya caru ici vyamalizgika na ukavu, umbuli na matenda;
  • Kuwona kuti boma likovwira comene pakukhazikiska na kusungilira mawupu gha wupu wakukolerana;
  • Kuwona kuti para vingacitika boma leneco likovwirapo mwakudunjika pa vya cuma ca caru ici
  • Kuwona kuti boma likupeleka mwaŵi wakuyana ku ŵanalume na ŵanakazi wose kwambura kupwelerako za mtundu wawo, cisopa cawo, panji umo ŵaliri.
  • Kuwona kuti boma likumazga mtundu uliwose wa kusuzga ŵanthu, kutenthema, kusankhana mitundu, kupoka vimbundi na vimbundi.
  • Kuwona kuti boma likuŵa na mazaza pa vinthu vikuruvikuru vya kupanga na kulondezga ndyali izo zikovwira kuti ŵanthu wose ŵaŵe na katundu wa caru ici;
  • Kuwona kuti Boma likukolerana na vyaru vinyake vya mu Africa pakuzenga umoza wa Africa;
  • Kuwona kuti Boma likulimbikira kuti pa caru cose paŵe mtende na civikiliro kwizira mu wupu wa United Nations (Publicity Section, TANU, Dar es Salaam, 1967, p. 2)

Chikhalidwe[lemba | kulemba source]

Chigaŵa chachiŵiri cha Arusha Declaration chikulongosora za socialism na vinyake ivyo vikovwira kuti munthu waŵe na umoyo uwemi. Mu boma la wupu wakuwona vya wanangwa wa ŵanthu, palije munthu uyo wakuyuzga munyake, kweni waliyose uyo wangafiska kugwira nchito...wakupokera ndalama pa nchito yake". 3). "Vinthu vikuruvikuru vya kupanga", ivyo TANU yikulongosora kuti ni vinthu na mautumiki agho cigaŵa cikuru ca ŵanthu na vyamalonda vikuthemba, ni "vinthu ivyo vikulongozgeka na kuŵa vya ŵantchito" (Publicity Section, TANU, Dar es Salaam, 1967, p. 3). Ivi vikulongora kuti boma la ŵanthu ilo likusankhika mwa demokilase ni cinthu cakuzirwa comene mu wupu wa socialism (Publicity Section, TANU, Dar es Salaam, 1967). Gulu la TANU likuti ndyali za cisosiyali, “zingakwaniskika na ŵanthu awo ŵakugomezga fundo za cisosiyali ndipo mbakunozgeka kuzilondezga mu umoyo wawo wa zuŵa na zuŵa ” (Publicity Section, TANU, Dar es Salaam, 1967, p. 3-4).

Kujilambika[lemba | kulemba source]

Cigaŵa cacitatu ca ndondomeko ya Arusha cikulongosora kuzirwa kwa kujithemba kwa caru na kudumbiskana za umo vinthu vikwenera kuŵira. Pakulongosora kuti "Munthu mukavu wakugwiliskira nchito ndalama yayi nga ni vilwero", chikalata cha Arusha chikulongosora ico cikupangiska masuzgo gha vya cuma:

"Tasankha vilwero viheni kuti tilimbane navyo, cifukwa tikasankha ndalama kuŵa vilwero vithu. Tikukhumba kumazga suzgo lithu la vya cuma mwa kugwiliskira nchito vilwero vya ŵankhongono vya vya cuma ivyo ise tilije. Kuyana na maghanoghano ghithu, mazgu ghithu, na vyakucita vithu, vikuwoneka nga tafika pa fundo yakuti kwambura ndalama tingakwaniska yayi kusintha vinthu. Vikuŵa nga kuti tili kuyowoya kuti, "Ndalama ni nthowa yakulongozgera vinthu". Kwambura ndalama, palije umo tingakhalira makora". 5).

Caciŵiri, palije ndalama izo zingakwana kufiska vilato vya caru na kukhumba kujithemba. Cinthu cakuzirwa comene na caunenesko ico cikupangiska kuti vinthu vyende makora nchakuti: "Vinthu vikwenda makora mu caru cifukwa ca ŵanthu, ndalama yayi". Ndalama, na usambazi uwo zikupeleka, ni vyandulo pera yayi, kweni ni vifukwa vya kukura. Padera pa ŵanthu, vinthu vyakukhumbikwa kuti vinthu vyende makora ni caru, ndondomeko yiwemi na ŵalongozgi ŵawemi ndipo vinthu vyakukhumbikwa na umo vinthu vikupangikira ni kulimbikira nchito na mahara gha ŵanthu (Publicity Section, TANU, Dar es Salaam, 1967).

Kuŵapo[lemba | kulemba source]

Chigaŵa chachinayi cha Arusha Declaration, Membership of TANU, chikudidimizga kuzirwa kwa kujipeleka kwa ŵalongozgi ku fundo na vilato vya TANU ndipo kuti "pachanya pa vyose, TANU ni chipani cha ŵalimi na ŵantchito". 19). Fundo iyi yikusangika mu chigaŵa cha chinkhondi cha Arusha Declaration icho chikulongosora udindo wa boma mu maghanoghano agha kuti licitengepo kanthu na kutora nthowa zakwendeskera fundo za Socialism and Self-reliance (Publicity Section, TANU, Dar es Salaam, 1967, p. 20).

Ukaboni[lemba | kulemba source]

[1]

  • TANU, Dar es Salaam. (1967). The Arusha Declaration and TANU’s Policy on Socialism and Self Reliance. Dar es Salaam:Tanzania. Published by the Publicity Section, TANU, Dar es Salaam.
  1. "[The Arusha Declaration]". 1967. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)