Goodall Gondwe

Kufuma Wikipedia
Goodall Gondwe
Minister of Finance, Economic
Planning and Development
Nyengo:
6 June 2014 – 15 May 2019
Mlongozgi charu Peter Mutharika
Kupokela Maxwell Mkwezalamba
Kuwiska na Joseph Mwanamvekha
Minister of Natural Resources, Energy and Environment Affairs
Nyengo:
August 2011 – 26 April 2012
Mlongozgi charu Bingu wa Mutharika
Minister of Local Government and Rural Development
Nyengo:
June 2009 – August 2010
Mlongozgi charu Bingu wa Mutharika
Minister of Finance
Nyengo:
2004 – June 2009
Mlongozgi charu Bingu wa Mutharika
Kupokela Friday Jumbe
Kuwiska na Ken Kandodo
Umoyo wamunthu
Kubabika (1936-12-01) 1 December 1936 (vyaka 87)
Mzimba, Nyasaland
Chikhaze Malawian
Chipani Democratic Progressive Party
Sukulu University of London (BSc)
Unkhwantha Economist

Goodall Edward Gondwe (wakababika pa 1 Disembala 1936 - 8 Ogasiti 2023) ni nkhwantha ya vyachuma wa ku Malawi uyo wakachitanga mu wupu wa Malawi nga nduna ya vyachuma kufuma mu 2014 mpaka 2019.[1]Wakaŵa nduna ya vya ndalama kufuma mu 2004 mpaka 2009, nduna ya boma kufuma mu 2009 mpaka 2010, ndipo nduna ya vyachalo, nkhongono na vyachalo kufuma mu 2011 mpaka 2012.

Gondwe wakaŵa mulongozgi wa Africa Division wa International Monetary Fund pambere wandawelere ku Malawi kukagwira nchito ya ndale. Mu nyengo iyo wakaŵa wandapike mazaza pa Nyumba ya Malango, wakaŵa mulaŵiliri mukuru wa vyachuma kwa Pulezidenti Bakili Muluzi.

Umoyo na masambiro[lemba | kulemba source]

Gondwe wakababika pa 1 Disembala 1936 ndipo wakafuma ku muzi wa Kayiwonanga, Mzimba ku Northern Region ya Malawi.[2] Wakakhalanga na kugwira nchito ku Ivory Coast na ku Virginia, United States. Wakasambira masambiro ghapachanya pa Yunivesite ya London, ndipo wakamalizga masambiro agha na digiri ya B.Sc. mu vya cuma. Wakati wamalizga masambiro ghake, wakapika maudindo ghanandi ku mabungwe gha vya ndalama gha chalo na vyaru vyakupambanapambana, kusazgapo: General Manager wa Reserve Bank of Malawi; Senior Vice President and Acting President of the African Development Bank; Senior Advisor, Director for Africa and Special Advisor to the managing director of the International Monetary Fund; and Chief Economic Advisor to President Bakili Muluzi.[2]

Ntchito ya ndale[lemba | kulemba source]

Gondwe wakamba uteŵeti wake wa ndyali nga ni mulaŵiliri wa vyachuma kwa Bakili Muluzi na Bingu wa Mutharika. Iyo wakakhumba yayi kunjira mu ndyali kweni wakachichizgika kuchita nthena pamanyuma pakuti mphala ya malango ya ku Mzimba North yikapika mulandu na kukakika. Wakakwera mu nduna za Malawi na Democratic Progressive Party.

Nduna ya vya Ndalama ya Malawi[lemba | kulemba source]

Gondwe wakasankhika kuŵa nduna ya vya ndalama mu Juni 2004 na President Bingu wa Mutharika. Iyo ndiyo wakawovwira kuti Malawi yende makora pa nyengo ya Mutharika. Ndondomeko zake zakukhwaskana na vya cuma, pamoza na Mutharika, zikawovwira kuti vinthu vyendenge makora mu caru. Pa nyengo iyi, unandi wa ndalama ukakhira kufuma pa 30% mu 2005 kufika pa 6% mu 2008. Cakuzirwa comene nchakuti Malawi ukawona kuti cuma cake cikukura pafupifupi 6 peresenti. Malaŵi ni chalo chichoko chomene chifukwa cha usambazi wake wambura kupangika makora pakuyaniska na vyaru vinyake nga ni Zambia, Tanzania na Zimbabwe. Mu 2008 Gondwe wakasankhika kuŵa Minister of Finance of the Year wa ku Africa pa African Banker Awards, iyo yikachitikira ku Willard Intercontinental Hotel ku Washington DC, USA. Magazini ya Nyasa Times of Malawi yikumuchema kuti "munthu uyo wakovwira kuti vinthu vyendenge makora mu Malawi".[3]

Paladin Energy[lemba | kulemba source]

Gondwe wakawovwira chomene pakudumbiskana na kampani yaku Australia yakuzenga uranium Paladin Energy, iyo yikaŵa yakwamba ku Malawi. Gondwe wakati kupenja uranium kukovwira kuti vyakurya vya mu caru ici vifumenge mu vyaru vinyake.[4] Vikawonekanga kuti ndalama izo ŵanthu ŵakasanganga chifukwa cha kupanga uranium zikuluska izo ŵanthu ŵakasanganga chifukwa cha hona. Pa nyengo iyi, Henry Chimunthu Banda ndiyo wakaŵa nduna ya vya magesi na migodi. Ntchito ya uranium yikayowoyaso kuti Kayelekera uyo wali ku chigaŵa chakumpoto wazgokenge tawuni yiwemi. Ŵanthu 800 ŵakeneranga kusanga nchito pa nyengo ya kuzenga na 280 pa nyengo ya kugwiriska nchito.[5] Ndipouli, ŵanthu ŵanandi ŵakususka ntchito iyi na Paladin Energy chifukwa cha masuzgo gha ŵantchito, umoyo wa ŵanthu, na malo agho ŵakukhala.

Nduna ya Boma[lemba | kulemba source]

Pambuyo pa chisankho cha May 2009, Mutharika adasintha nduna yake ndi mbiri ya Gondwe, kumusuntha kuchokera ku Minister of Finance kupita ku Minister of Local Government. Wakasinthika kuŵa Minisita wa vya Ndalama na Ken Kandodo, muzukuru wa pulezidenti wakale Hastings Banda uyo pamasinda wakasintha pamanyuma pa kunjilira mu vyaru vyakupambanapambana kuti wakane vinthu viheni ivyo vikacitikanga mu vyaru vyawo na kuvumbura bajeti yake ya Zero Deficit..[6]

Vinthu ivyo vyacitika kwambira mu 2011[lemba | kulemba source]

Pa Ogasiti 1, 2011 adasankhidwa kukhala Wachiwiri kwa Purezidenti wa Democratic Progressive Party (DPP) ndi National Governing Council ya chipanichi. Pakati pajumpha nyengo yicoko waka wakasankhika kuŵa nduna ya vyacilengiwa.

Mu Okutobala 2012, Gondwe wakapharazga kuti wafumenge mu chipani cha DPP ndipo wafumengepo pa ndyali pa mavoti gha 2014. Ndipouli, Gondwe wakasankhikaso kuŵa nduna ya vya ndalama na pulezidenti Peter Mutharika mu Juni 2014.[7]

Mphoto[lemba | kulemba source]

  • Africa's "Finance Minister of the Year", African Banker Awards – 2008[citation needed]

Ukaboni[lemba | kulemba source]

  1. "Get to know Goodall Gondwe". faceofmalawi.com. 6 June 2014. Retrieved 2014-07-01.
  2. 2.0 2.1 "Official Malawian government profile". Archived from the original on August 24, 2006.
  3. Gondwe, Eric. "Goodall Gondwe at Gondwe Online: Christian website & site for Gondwes, relations, & friends from Malawi, Zambia, South Africa, Tanzania, Zimbabwe, etc". www.gondwe.com. Retrieved 2017-11-16.
  4. http://www.bestofmalawi.com/news/160/ARTICLE/1190/2008-02-15.html [permanent dead link]
  5. "Environment, Conflict and Cooperation". Dashboard (in English). Retrieved 2017-11-16.
  6. "New finance minister for Malawi". Nyasa Times. Malawi. 2009-06-17. Archived from the original on 2009-06-22. Retrieved 2009-08-13.
  7. "Malawi's president completes cabinet", AFP, 23 June 2014.