Solwezi

Coordinates: 12°08′36″S 26°23′09″E / 12.14333°S 26.38583°E / -12.14333; 26.38583
Kufuma Wikipedia
Solwezi
Official seal of Solwezi
Solwezi is located in Zambia
Solwezi
Solwezi
Location in Zambia
Coordinates: 12°08′36″S 26°23′09″E / 12.14333°S 26.38583°E / -12.14333; 26.38583
Country Zambia
ProvinceNorth-Western Province
DistrictSolwezi District
Elevation
1,397 m (4,583 ft)
Population
 (2010 Census)
 • Total90,856
Time zoneUTC+2 (CAT)
ClimateCwb

Solwezi ni tawuni ya ku Zambia. Ni msumba ukuru wa chigaŵa cha North-Western Province. Solwezi ni msumba ukuru wa chigaŵa cha Solwezi, umoza wa vigaŵa 11 vya North-Western Province.[1]

Makhalilo[lemba | kulemba source]

Solwezi ili pa Chingola ∼Solwezi ∼Mwinilunga Road (T5 Road of Zambia), pafupifupi makilomita 177 (110 mi) kumpoto chakumadzulo kwa Chingola[2] ndipo pafupifupi makilomita 275 (171 mi) kumwera chakumafumiro gha dazi kwa Mwinilunga, kumpoto chakumanjiliro gha dazi kwa charu.[3] Malo agho msumba uwu ulipo ni:12°08'36.0"S, 26°23'09.0"E (Latitude:-12.143333; Longitude:26.385833).[4] Malo gha Solwezi ghali pa mtunda wa mamita 1,397 (4,583 ft) pachanya pa nyanja.[5]

Pafupifupi makilomita 6 (4 mi) kumwera kwa chigaŵa cha bizinesi, kuli "Kifubwa Rock Stream Shelter", kweniso Kifubwa Rock National Monument. Malo agha ghali pafupi na Mlonga wa Kifubwa, ndipo pali mipukutu iyo yili kulembeka m'ma 600 B.C.E. Malo agha ghakukwana pafupifupi 2,590 square kilometers (1,000 sq mi) ndipo pakati pake pali Kifubwa Stream Cave.[6]

Ŵanthu[lemba | kulemba source]

Mu 1990, ŵanthu ŵa ku Solwezi ŵakaŵa 23,435. Mu 2000, ŵanthu aŵa ŵakaŵa 38,121. Pa kalembera wa ŵanthu wa mu 2010, ŵanthu ŵakukwana 90,856..[7]

Ŵanthu awo ŵakaŵako kale
ChakaŴanthu±%
199023,435—    
200038,121+62.7%
201090,856+138.3%
source:[7]

Economy[lemba | kulemba source]

Solwezi ni tawuni ya migodi. Mu 2015, tawuni iyi yikalutilira kukura, ndipo ŵanthu ŵakalutilira kukura. Pa nyengo iyi, msewu ukuru pera ndiwo ukachemekanga Independence Road. Misewu yinandi yikaŵavya mazina ndipo yikaŵa yambura kujitozga. Mkuŵa ndiwo ni visulo vikuru comene ivyo ŵanthu ŵakugwiliskira nchito, nangauli mu malo agha mukusangikaso cobalt, golide, na uranium.[1][8]

Chigaŵa cha Kalumbila icho chili pafupi nacho chili na Mine ya Lumwana, iyo yili pa mtunda wa makilomita 65 kumanjiliro gha dazi kwa Solwezi. Kalumbila wakwendeskeka na First Quantum Minerals. Mu 1961, ŵakabowozga malo gha Lumwana, kweni pakaŵavya nchito yikuru iyo yikacitika m'paka mu 1999, apo Equinox Minerals Limited yikaŵapo. Uranium nayo wakuyulika mu chigaŵa cha Kalumbila pa mgodi wa Lumwana. Ntchito yikuru ya chigaŵa cha Solwezi ni migodi ya mkuwa ku Kansanshi Mine (iyo yili pa mtunda wa makilomita 10 kumpoto) iyo yikwendeskeka na First Quantum Minerals. Mu migodi ya Kansanshi muli mkuŵa na golide. Kufuma waka kuuyambiro wa vyaka vya m'ma 1900, malo agha ghakaŵa na migodi ya mkuwa na golide.[9]

Mitundu ya ŵanthu[lemba | kulemba source]

Kaonde ndiyo ni fuko likuru comene mu Solwezi, kusazgapo ŵanthu ŵanandi awo ŵakuyowoya ciyowoyero ca Lunda na Luvale. Kaonde ni fuko ilo, nga mbanthu ŵa ku Lunda, ndakufuma ku ufumu wa Luba-Lunda ku Congo. Ŵanthu aŵa ndiwo ŵakaŵa ŵakwamba kugumura mkuwa ku Zambia. Fuko la Kaonde lili mu fuko likuru la ku Zambia. Mtundu wa Kaonde uli na ŵanthu pafupifupi 300,000 mu Zambia na ŵanthu 30,000 kumwera kwa DRC.[1]

Mayendelo[lemba | kulemba source]

Msumba wa Solwezi uli pa msewu ukuru wa T5, uwo ukukolerana na chigaŵa cha Copperbelt na Angola. Ŵanthu ŵanandi ŵakwenda pasi panji kwendeska galimoto kuti ŵalute ku malo ghakupambanapambana. Ndege ya Solwezi yili pafupi na msewu wa T5.[10]

Ukaboni[lemba | kulemba source]

  1. 1.0 1.1 1.2 Hildah Lumba and Jowit Saluseki (21 June 2015). "Solwezi: Mining Town On The Rise". Times of Zambia. Ndola. Retrieved 26 May 2020.
  2. Google (26 May 2020). "Road Distance Between Chingola, Zambia And Solwezi, Zambia" (Map). Google Maps. Google. Retrieved 26 May 2020.
  3. Google (26 May 2020). "Road Distance Between Mwinilunga, Zambia And Solwezi, Zambia" (Map). Google Maps. Google. Retrieved 26 May 2020.
  4. Google (26 May 2020). "Location of Solwezi, Zambia" (Map). Google Maps. Google. Retrieved 26 May 2020.
  5. Flood Map (26 May 2020). "Elevation of Solwezi, Zambia". Floodmap.net. Retrieved 26 May 2020.
  6. Nkole Nkole (30 September 2014). "Kifubwa Monument: Solwezi's Unique Treasure". Zambia Daily Mail. Lusaka. Retrieved 26 May 2020.
  7. 7.0 7.1 Central Statistical Office Zambia and City Population (14 July 2019). "Population of Zambian Cities and Urban Centres: Mwinilunga". Citypopulation.de. Retrieved 28 May 2020.
  8. Mining for Zambia (2016). "The Solwezi Effect". Miningforzambia.com. Retrieved 26 May 2020.
  9. Kesselring, Rita (2017). "The electricity crisis in Zambia: Blackouts and social stratification in new mining towns" (PDF). Energy Research & Social Science. 30: 94–102. doi:10.1016/j.erss.2017.06.015.
  10. Skybray (26 May 2020). "About Solwezi Airport". Skybray.aero. Retrieved 26 May 2020.

Vigaŵa vya kuwaro[lemba | kulemba source]