Nthano za ku Tumbuka

Kufuma Wikipedia

Nthano za ku Tumbuka mu vidokoni vya ŵanthu ŵa mtundu wa Tumbuka, Chiuta (kung'anamura "Muwuni Mukuru") ni Mlengi Wapachanya Nkhanira.

Ŵanthu ŵa ku Tumbuka ŵali na vidokoni vinandi. Ntharika izi zikuyowoyeka pafupi na moto usiku, ndipo kanandi ŵanthu ŵakulizga tung'oma na kwimba sumu.

Visambizgo vinandi vyautesi ivi vyazgeŵelekera panji kutayika, kweni vinandi vichalipo.

Vinyama vitatu ivyo vikuzunulika comene mu vidokoni vya Ŵatumbuka ni fulu (kanyama ka visomba), kalulu (nyerere), na chimbwi (hyena). Fulu wakuwoneka kuti ni nyama yavinjeru comene, chimbwe ni muheni, ndipo kalulu ni mupusikizgi wavinjeru uyo wangathereskeka na fulu pera.

Ŵachiuta[lemba | kulemba source]

Chiuta[lemba | kulemba source]

Chiuta, ni chiuta mukuru mu visopa vya ŵanthu ŵa mtundu wa Tumbuka, awo ŵakukhala mu Malaŵi. [1] Chiuta wakuchemekaso Mulengi, Mwenco, na Wamtatakuya. [2]

Chiuta wali palipose, nangauli walije kawonekero.[1] Nangauli ŵanthu ŵangalomba kwa Chiuta, kweni ŵasekuru na mizimu vikucita vinandi pakumanya usange malurombo agha ghazgorekenge. Kupeleka vyawanangwa na kupempha ŵapapi ŵithu awo ŵali kufwa ndiposo mizimu, vingawovwira kuti tiŵatemwenge. [3] Chiuta wakuyowoya za vinthu vinyake ivyo vikuchitika kuchanya nga ni vula na ŵaleza. [4]

Nthano[lemba | kulemba source]

Kulengeka kwa cilengiwa[lemba | kulemba source]

Pakwamba, ŵanthu ŵakayowoyanga kuti kukaŵa waka caru capasi na Chiuta. Charu chapasi chikaŵa chambura kanthu ndipo pakaŵavya maji. Kufuma apo Chiuta wakacema mabingu, vula, na leza kuti viwire pa caru capasi. Nyengo yikati yajumphapo, Chiuta wakakhira pa caru capasi, ndipo pamanyuma pake ŵanthu ŵakwamba na vinyama vyose. [5]

Umo nyifwa yikambira[lemba | kulemba source]

Pali fundo ziŵiri zakukhwaskana na umo Chiuta wakambira nyifwa. Lynch na Roberts (2010) ŵakayowoya kuti mu Baibolo lakwamba mukaŵa chamoyo chinyake chakuchemeka chameleon. Ŵanthu ŵakagomezganga kuti para munthu wafwa, wakubabikaso. Kweni uthenga wa cikoko uwu ukulongora kuti ŵanthu ŵazamufwa yayi. Kweni cacitima nchakuti nyerere yikaŵa yaluŵiro comene kuluska nyerere, ntheura nyifwa yikazgoka umoyo wamuyirayira. [1]

Mu Baibolo laciŵiri, ilo Harvey (2005) wakayowoya, ŵanthu ŵakamazga kukolerana pakati pa kucanya na caru apo ŵakasanga moto. Pakuti vinyama vyose vikawopanga ivyo ŵanthu ŵangacita, vikapempha Ciuta kuti waŵawovwire. Chiuta wakamazga mphindano, ndipo wakati wavuka na nkhondo iyi, wakaluta kucanya na kumazga kukolerana pakati pa caru capasi na kucanya. [5]

Ukaboni[lemba | kulemba source]

  1. 1.0 1.1 1.2 Lynch, Patricia Ann; Roberts, Jeremy (2010). African Mythology, A to Z (in English). Infobase Publishing. ISBN 978-1-4381-3133-7.
  2. "Chiuta". Oxford Reference (in English). Retrieved 2021-05-13.
  3. Murphy, Conor; Tembo, Mavuto; Phiri, Adrian; Yerokun, Olusegun; Grummell, Bernie (2016). "Adapting to climate change in shifting landscapes of belief". Climatic Change (in English). 134 (1): 101–114. doi:10.1007/s10584-015-1498-8.
  4. Asante, Molefi Kete; Mazama, Ama (2009). Encyclopedia of African Religion (in English). SAGE. ISBN 978-1-4129-3636-1.
  5. 5.0 5.1 Harvey, Graham (2005-10-26). Animism: Respecting the Living World (in English). Columbia University Press. ISBN 978-0-231-51027-1.

Vigaŵa vya kuwaro[lemba | kulemba source]