Mabuku mu Interlingue

Kufuma Wikipedia
Una gran parte de la literatura en Interlingue se ha publicado en su revista oficial Cosmoglotta.

Mabuku ghanandi gha mu chiyowoyero ichi ghalembeka mu magazini ya 'Cosmoglotta.' Chiyowoyero cha Interlingue ni chiyowoyero cha ŵanthu awo ŵakayowoyanga chiyowoyero ichi. Likuwoneka kuti ni chiyowoyero cha naturalistic na chakwenelera, chiyowoyero icho chili pakati pa chiyowoyero cha Esperanto na chiyowoyero cha chiyowoyero chinyake.[1]

Nyengo izo mabuku gha mu viyowoyero vinyake ghakupambana ni izi:

  • Nyengo Yakwamba (1921-1927): Kufuma apo chiyowoyero chikambira m'paka apo ŵakasamukira ku Vienna.
  • Nyengo ya Vienna (1927-1949): Kufuma apo likuru lake likasinthira ku Vienna m'paka apo likasinthira zina lake ku Interlingue.
  • Nyengo ya kulekerathu ntchito (1950-1999): Kufuma apo ŵakasinthira zina la chiyowoyero ichi m'paka apo ŵakazengera Yahoo! Gulu.
  • Kuwuka pa Intaneti (1999 mpaka lero): Kufuma apo Yahoo! yakwamba yikambira Gulu ili likulutilira kwendera lumoza m'paka sono.

Nyengo Yakwamba (1921-1927)[lemba | kulemba source]

Buku lakwamba ilo likalembeka mu chiyowoyero ichi ni Transcendent algebra, ideografie matematical, experiment de un lingue filosofic la Jacob Linzbach, ilo likalembeka mu 1921. Ndipouli, buku ili tingaliwona nga ni "buku lakulembeka" yayi.[1]

Malemba ghakwambilira agho ghakusangika mu buku la Cosmoglotta ni 'Hymne' la Kaarlo Hammar. Saarinen ku Kosmoglott mu 1925.[1]

Buku lakulondezgapo likalembeka mu 'Supplement' la Kosmoglott 1 (chaka cha 1926). Magazini iyi yikang'anamuranga mabuku gha sayansi. Mu magazini yakwamba muli kung'anamulika kwa sumu ziŵiri za Goethe izo zikalembeka na A. Toman: vesi 48 (nangauli mu Cosmoglotta likusangika nga ni vesi 54) mu lemba lakuti 'Vier Jahreszeiten' kweniso chigaŵa cha sumu yakuti 'Wandrers Nachtlied.'[1]

A. Wakayama Toman wakang'anamuraso sumu za Jaroslav Vrchlický[1]. Mu 1926, ŵakafumiska buku lakuti 'Nationalism in Occidente' ilo likang'anamulika kufuma ku Chingelezi na A. Ŵakatora mazgu agha mu mutu wakwamba mu buku la Rabindranath Tagore lakuti 'Nationalism.'

Nyengo ya Vienna (1927-1949) Nyengo yachiŵiri ya mabuku gha chiyowoyero ichi yikaŵa nyengo ya Vienna, iyo yikamba mu 1927 ndipo yikatora m'paka mu 1949, apo zina la chiyowoyero ichi likasinthika kuŵa chiyowoyero cha chiyowoyero chinyake.

Mu 'Supplement al Cosmoglotta 7' (1927), muli kung'anamulika kwa 'Persian Sentences' ya Saadi, ndipo mu 'Supplement al Cosmoglotta 8' (March 1927), muli 'Li Francia depos li guerre' ya Hermann Keyserling, na chigaŵa cha 'Suicide' ya Tomáš Masaryk. G. Masaryk]][1].

Mu 1930, Ric Berger wakafumiska buku lakuti 'Historiettes in Occidental,' ilo likaŵa na nkhani izo zikalembeka mu magazini ya Helvetia.[1].

Kweniso mu 1930 ŵakafumiska buku lakuti 'Ú es mi hem?', lakulembeka na Konstanti Balmont. Ŵakutora pamoza na M. Gilbert, A. Wakayama Deminger na E. de Wahl[1].

Mu 1931, buku lakuti 'Manuel Menendez' likafuma, ilo likalembeka na Edmondo de Amicis ndipo A. Ŵakutora na wovwiri wa Edgar de Wahl. Kweniso mu chaka ichi, buku la Edgar Allan Poe lakuti 'Un descende in li Maelstrom' likafuma. Ŵakuchita nthena na wovwiri wa Edgar de Wahl.[1].

Jaroslav Podobský wakafumiska buku lakuti 'Li Astres del Verne,' buku lakwamba la sumu izo wakalemba mu chiyowoyero chinyake.[1].

Mu 1938, Jan Amos Kajš wakalemba buku lakuti 'Krasina, raconta del subterrania del Moravian carst'[1].

Mu Baibolo ili muli nkhani za A.E. Vyakutowa nga ni 'Li vive pende a un fil', 'Li mendico', 'Li incercerat princesa' na 'Pro amore al musica'; na nkhani ya 'Cacuma' ya P. Dimitriev, wakalembeka mu Cosmoglotta A 143 (January 1949)[1].

Nyengo ya kukhazikika (1950-1999)[lemba | kulemba source]

'Un adieu',' na Arvid Brenner, wakang'anamulika na Eric Ahlström mu 1958.

Nyengo iyi yikamba mu 1950, apo Western Union yikazomerezga kuti chiyowoyero ichi chichemeke Interlingua. Ŵanthu 91% ŵakakolerana na fundo iyi. Nyengo iyi yikamara na kupanga Yahoo! yakwamba. Gulu la chiyowoyero cha pakati mu 1999[1].

Mu 1951, Interlingua yikamba kusangika ndipo ŵanthu ŵanandi ŵa ku Western, kusazgapo Ric Berger, yumoza wa awo ŵakayowoyanga chiyowoyero ichi, ŵakamba kukhozgera chiyowoyero chiphya ichi. Cosmoglotta wakalutilira kuwoneka, kweni nyengo zinyake wakawonekanga viŵi yayi. Kuyana na Don Harlow, mulembi wa Esperanto, Adrian Pilgrim, mulembi wa Cosmoglotta, wakati chiyowoyero cha chiyowoyero chinyake chikaŵa "chilankhulo chakufwa".[1].

'Li matre parla' yikang'anamulika na Josef Křesina kufuma ku buku la Chichechi la Jiří Marek.[1].

'L alocution al chefes de Lebak' ya Multatuli, yikang'anamulika na Piet Cleij ndipo yikafumiskika mu 1955. Ili ni mazgu gha mu buku la Max Havelaar, ilo "likususka chomene muwuso wa ŵakoloni ŵa ku Netherlands".[1].

Mu 1957, Interlingue Institute Nederland yikalemba buku lakuti 'Camises Nuptial' la Karel Jaromír Erben, ilo Yosefe Křesina wakaling'anamulira. Mu 1958, Eric Ahlström wakafumiska buku lakuti "Un adio", ilo likang'anamulika na Arvid Brenner. Wakang'anamura buku lakuti, "Uyo Wakachimbira Chikaya", ilo Bo Bergman wakalemba ndipo wakalilemba mu 1958, chaka icho wakalemberamo buku lakuti, 'Episode avec perspectives' la Harald Herdal.[1].

Mu 1964, Francis R. Pope wakafumiska buku lakuti 'Poemas,' ilo ni buku la sumu izo zili kung'anamulika kufuma ku Chijeremani, Chifurenchi, na Chingelezi.[1].

Kuwuka pa intaneti (1999 mpaka lero)[lemba | kulemba source]

Kuwuskika kwa chiyowoyero ichi kukamba mu 1999, apo ŵakajura Yahoo! Gulu la ŵanthu ŵakuyowoya chiyowoyero chinyake. Pambere ivi vindachitike, chiyowoyero ichi chikamba kunangika mu vyaka vya m'ma 1980 na 1990. Pa nyengo iyi pakaŵa Wikipedia, iyo yikafika pa nkhani 5000 mu 2020[1].

Lemba lakwamba ilo likalembeka mu nyengo iyi ni 'Li Cartusie de Parma' la Stendhal, ilo likalembeka pa Intaneti na Ribert Winter mu 2011.

Mu 2012, Thomas Schmidt wakalemba 'Li Munde de Sandra' mu magazini ya pa Intaneti ya 'Posta Mundi' iyo yikulongosora vya mabuku mu viyowoyero vya ŵanthu. Mulembi uyu wakang'anamuraso 'Li litt prince' mu 2014.[1].

Mu 2019, Dave MacLeod wakafumiska 'Li Romance of Photogen and Nycteris'[1].

Pakati pa 2021 na 2023, Vicente Costalago wakafumiska mabuku nga ni 'Li sercha in li castelle Dewahl e altri racontas, 'Li tresor de Fluvglant, 'Subuqti' na 'Verses escapat de mi mente'; na kung'anamulika nga ni 'Antologie hispan, 'Fabules, raconta e mites' na 'Antologie de poesie europan'[1].

Obras[lemba | kulemba source]

Las principales obras originales son[1]:

  • Pro principie, Un parábol, de Engelbert Pigal, publicado en Cosmoglotta A 066 (nov 1929).
  • Li censor, de A. Kofman, publicado en Cosmoglotta A 086 (jan-feb 1933).
  • Krasina, raconta del subterrania del Moravian carst, publicado en 1938 por Jan Amos Kajš.
  • Li astres del Verne, una colección de poesía original de Jaroslav Podobský, publicado en 1935 y 1947.
  • Li raconta Cacuma, de P. Dimitriev, publicado en Cosmoglotta A 143 (jan 1949).
  • Li Munde de Sandra, publicado por Thomas Schmidt en Posta Mundi el 21 de diciembre de 2012[2].
  • Curt amore, publicado en Cosmoglotta A 105 (nov-dec 1935).
  • Vive li passate, de S. W. Beer, publicado en Cosmoglotta A 120 (mar 1938)
  • Li mendico de A.E. Cortinas, publicado en Cosmoglotta B 074 (sep 1945).
  • Li incarcerat princessa de A.E. Cortinas, publicado en Cosmoglotta A 133 (apr 1947)
  • In Obscuritá de J. Podobský, publicado en Cosmoglotta A 137 (apr 1948).
  • Pro amore al musica, de A.E. Cortinas, publicado en Cosmoglotta B 080 (apr 1946).
  • Quiet vicinos, de Ilmari Federn, publicado en Cosmoglotta B 088 (mar 1947).
  • Li vive pende a un fil, de A.E. Cortinas, publicado en Cosmoglotta B 069 (apr 1945).
  • Li squale e li marinero, publicado en Cosmoglotta B 064 (nov 1944).
  • Li savagi Ganse publicado en Cosmoglotta B 064 (nov 1944).
  • Li últim rendevú o esque rendevús es dangerosi?, de Dorlota Burdon en internet en archive.org (mar 2021)
  • Li sercha in li castelle Dewahl e altri racontas, de Vicente Costalago[3].
  • Li unesim impression, de Dorlota, publicado en internet en Puellesses
  • Li tresor de Fluvglant, de Vicente Costalago.
  • Subuqti, de Vicente Costalago
  • Verses escapat de mi mente, de Vicente Costalago
  • Anidros, de Vicente Costalago
  • Li Crímines de Cnocorran, de Vicente Costalago[4]
  • Yo have ancor alquó a dir, de Vicente Costalago
  • Exea!, de Vicente Costalago[5]

Maukaboni[lemba | kulemba source]

  1. 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 1.19 1.20 1.21 1.22 Costalago, Vicente Litteratura in Occidental, in Cosmoglotta 329 (Januar-junio 2022), pag. 2-15
  2. Posta Mundi 21
  3. Li sercha in li castelle Dewahl e altri racontas
  4. Li Crímines de Cnocorran
  5. Exea!