Kafue

Coordinates: 15°46′S 28°11′E / 15.767°S 28.183°E / -15.767; 28.183
Kufuma Wikipedia
Kafue
Kafue is located in Zambia
Kafue
Kafue
Location in Zambia
Coordinates: 15°46′S 28°11′E / 15.767°S 28.183°E / -15.767; 28.183
Country Zambia
ProvinceLusaka Province
DistrictKafue District
Elevation
3,307 ft (1,008 m)
Population
 (2010)
 • City219,000
 • Urban
131,293
ClimateCwa

Kafue ni tawuni iyo yili mu chigaŵa cha Lusaka mu Zambia ndipo yili kumpoto kwa mlonga wa Kafue, uwo ukuchemeka na zina lake. Ni cigaŵa ca kumwera uko ŵanthu ŵakuluta ku malo gha pakati pa Zambia uko kuli Lusaka na matawuni gha Kabwe na Copperbelt.[1]Lili pa msewu wa T2 (Great North Road).

Malo[lemba | kulemba source]

Kafue wali ku mphepete mwa mapiri gha granite agho ghali pa mtunda wa mamita 200 ndipo ghakukwana pafupifupi 250 km2. Msumba uwu uli pakati pa mapiri ndipo uli na madambo ghachoko waka. Muzi uwu uli na minda na maluŵaza ghakuru ghakukwana mamita 400, ndipo mu nyengo ya chilangalanga maji agha ghakukwana mamita 300, ndipo mu nyengo ya vula ghakukwana makilomita 1.3. [2]

Vinthu Vyakwendeskeka[lemba | kulemba source]

Mlonga wa Kafue uli na malo ghakukwana makilomita 50, ndipo ni mtunda wa makilomita 240 kufuma kumafumiro gha dazi kuya kumanjiliro gha dazi. Kafue wali kumafumiro gha dazi kwa malo agho mlonga uwu ukunjira mu Kafue Gorge na kuthira mu Zambezi Escarpment na kunjira mu Zambezi rift valley.[3]Ntheura, malo agha ghali pa malo ghekha agho misewu na njanji vikwendera kufuma kumpoto kuya kumwera. Mlatho wa Kafue Railway Bridge pa mzere wa Lusaka Livingstone uli kumwera kwa tawuni, ndipo Mlatho wa Kafue 9 km kumwera chakumafumiro gha dazi ukutora chigaŵa chimoza cha msewu wa Great North Road kujumpha mu mlonga na kwiza nalo mu tawuni, kufuma apo chikulutilira 50 km kumpoto kwa Lusaka.[3] Ku chigaŵa chinyake, msewu uwu ukufika ku mphaka ya Zimbabwe pa Chirundu Bridge, ndipo msewu ukuru wakuya ku Livingstone, Botswana na Namibia ukufumako kumwera kwa Kafue Bridge.[4]

Mlonga uwu ukugwiliskirika nchito yayi pa malonda. Kumanjiliro gha dazi ni mtunda wambura maji kweniso uli pafupi yayi na malo ghakukhala ŵanthu. Ndipouli, somba izo ŵanthu ŵakulondezga kuti ŵasange vyakukhumbikwa pa umoyo wawo, kweniso somba za pa boti na za maseŵero, zikuchitika pa mtunda wa makilomita 60.[5]

Ŵanthu[lemba | kulemba source]

Kuyana na census ya 2010 Zambia of Population and Housing, Kafue wali na ŵanthu 219,000 ndipo 108,939 mbalume ndipo 110,061 mbanakazi. Pa ŵanthu ŵa vyaka 15 kuya munthazi, 73.11% Mbaprotesitanti, 11.08% Mbanthu ŵa Visopa Vinyake, ndipo 15.80% Mbambura Chisopa. [6]

Makampani[lemba | kulemba source]

Kulima na kuloŵa somba ni vyakucita vya mu cigaŵa ici, ndipo kulimilira ku malo ghanyake agho ghali pafupi na Kafue Flats. Ntchito ya ulovi wa malonda, kwali ni yikuru wuli, yikumalira pa kuliska somba. Kafue wali na vigaŵa vikuruvikuru vya mafakitale pakuyaniska na misumba yinandi iyo yili kuwaro kwa chigaŵa cha Copperbelt. Makampani agho ghali mu Kafue ni agha: [7]

  • Nitrogen Chemicals of Zambia (Manyoro gha Vyakurima)
  • Bata tannery (nsapato za chikopa) - Yilije ntchito.
  • Textiles - Kafue Textiles - Yilije ntchito.
  • UNIVERSAL Mining and Chemical Industries Limited (UMCIL), Kafue Integrated Iron and Steel Plant (Direct Reduced Iron). Chigaŵa chakwamba cha ntchito iyi chikamara mu 2007 ndipo pasono chikugwira ntchito mwakukwana.[8]
  • Lee Yeast Zambia - The Sole manufacturer of baking yeast (and other baking products) in Zambia.
  • Alliance Ginnery Zambia - Cotton Ginning company.
  • Fens Zambia - Wakupanga vinthu vyakwendeskera maseŵero gha maseŵero gha maseŵero gha maseŵero gha maseŵero gha maseŵero gha maseŵero gha maseŵero gha maseŵero gha maseŵero.
  • Kafue River Cliff - Hotelo yamakono ya nyenyezi zinayi yomwe ili m'mphepete mwa mtsinje wa Kafue yoyendetsedwa ndi gulu la LSA.[9]

Kafue Bulk Water Supply Project (KBWSP)[lemba | kulemba source]

Kafue Bulk Water Supply Project (KBWSP)[10][11]
Mtengo Wakupimira Ndalama Zakufuma ku Project Details Construction

Start

Commercial

Operation Date

US$ 150.0 million EXIM Bank of China and

Zambian Government to contribute

US$ 13.8 million (ZMW 225.0 million)

50 miliyoni L. pa Zuŵa

Malo ghakusungiramo maji, maji ghakusungiramo maji gha makilomita 66 kufuma ku Kafue kuya ku Lusaka, na malo ghakusungiramo maji ku Chilanga.

Julayi 2022 TBA

Ukaboni[lemba | kulemba source]

  1. Camerapix: "Spectrum Guide to Zambia." Camerapix International Publishing, Nairobi, 1996.
  2. Google Earth accessed 2007.
  3. 3.0 3.1 Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Google2
  4. Terracarta/International Travel Maps, Vancouver Canada: "Zambia, 2nd edition", 2000
  5. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Spectrum2
  6. Zambia Statistics accessed 20 July 2013.
  7. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named WB2
  8. "UNIVERSAL MINING AND CHEMICAL INDUSTRIES LTD".
  9. "Lawrence Sikutwa and Associates Limited".
  10. solwezitoday (27 July 2022). "k22bn-supplementary-budget-parley-approves". solwezitoday.com. Retrieved 28 July 2022.
  11. solwezitoday (30 July 2022). "hh-launches-50-million-litters-per-day-kafue-water-project". solwezitoday.com. Retrieved 30 July 2022.