Clements Kadalie

Kufuma Wikipedia

Clements Kadalie
Kubabika
Lameck Koniwaka Kadali Muwamba

1896
Chifira, Tongaland, British Central Africa Protectorate (present-day Malawi)
Kufwa1951
London, England, UK
Known forTrade Union Leader
MbumbaEva Moorhead (born 1908 – died 1974)

Clements Kadalie (1896 - 1951) wakababika Lameck Koniwaka Kadali Muwamba ku Nyasaland (Malawi sono). Apo wakaŵa na vyaka 16, wakaŵa msambizgi waluso. Pamanyuma pake wakakhazikika ku Cape Town, South Africa uko wakazgoka mulongozgi wakudanga wa wupu wa banthu ŵa fuko la South Africa.[1][2]

Vyaka vyakwambilira[lemba | kulemba source]

Clements Kadalie wakababika Lameck Koniwaka Kadali Muwamba mu chaka cha 1896 ku Nkhata Bay District ku chigaŵa cha Chifira kufupi na Bandawe Mission Station ku Nyasaland, Malawi. Wakaŵa mwana wachiŵiri wa a Mr. na Mrs. Musa Kadalie Muwamba. Wakaŵa muzukuru wa Chiweyu, mulongozgi mukuru wa ŵanthu ŵa ku Tonga ku Nyasaland. Kadalie wakasambizgika na ŵamishonale ŵa tchalitchi la Scotland ndipo wakamalizga masambiro ghake mu 1913.[3] Wakati wasambira masambiro gha ku pulayimale kwa nyengo yicoko waka, Kadalie wakanjira gulu la ŵanthu ŵa ku Nyasaland awo ŵakapenjanga nchito ku South Africa kukwambilira kwa 1915.

Ntchito[lemba | kulemba source]

Mu 1918, wakakhala ku Cape Town, uko wakaŵa mubwezi wa Arthur F. Batty, uyo wakaŵa mu wupu wa vyamalonda ndiposo wakucita ndyali. Kukwambilira kwa 1919, na ulongozgi wa Batty, Kadalie wakambiska Industrial and Commercial Union (ICU), iyo pamasinda yikasintha zina kuŵa Industrial and Commercial Workers' Union of Africa, kuti wayowoyepo vyakususkana na malango ghaheni gha ntchito na kuvikilira wanangwa wa ŵantchito. ICU yikathandazgika mu vyaru vyose vya ku South Africa m'ma 1920 m'paka mu 1927, apo yikaŵa na ŵanthu 100,000. Kadalie wakalongozga ICU kufuma apo yikambira mu 1919 mpaka apo wakaleka udindo wake wa Secretary mu 1929.

Mu Disembala 1919, Kadalie wakamba kumanyikwa chifukwa cha kulimbana na ŵantchito ŵa ku dooko, awo ŵakakanizganga katundu waliyose kuluta ku doko la Cape Town. Ŵaganyu ŵa pa dowoko ŵakagwira nchito kwa mazuŵa 14 ndipo ŵakagwira nchito ŵanthu 2,000. Ungano uwu ukaŵa wakwamba kuti Kadalie waŵe mulongozgi uyo ŵanthu ŵanandi ŵakamumanyanga mu South Africa.

Pa Novembala 24, 1924, Kadalie ŵakamukora ndipo ŵakamuphalira kuti wafumemo mu charu ichi.[3]

Mu Meyi 1927, Kadalie wakimilira ICU pa ungano wa International Labour Conference ku Geneva.

Mu 1928, Kadalie wakacimbizgika na William G. Ballinger na wovwiri wose wa komiti ya ICU.

Mu Meyi 1928, Kadalie pamoza na ŵalongozgi ŵanyake 6 ŵa wupu uwu ŵakakakika mwakuyana na dango la boma la Native Administration Act. Dango ili likapangiska kuti munthu uyo wakuwuska vivulupi pakati pa ŵanthu ŵatuŵa waŵe na mulandu. Nyengo yikati yajumphapo, Kadalie wakapangiska cipatala cakupwelelera comene ku East London. Kweniso, Kadalie wakaŵa mulongozgi wa African National Congress (ANC). Wakaweleraso yayi ku Malawi ndipo wakakhala ku East London na muwoli wake waciŵiri, Eva. Victor Kadalie.

Umoyo wa munthu[lemba | kulemba source]

Mu 1921, Kadalie wakatora Johanna "Molly" Davidson (Template:Nee Isaacs), cokoro ico cikaŵa na ŵana ŵaŵiri kufuma ku nthengwa yakwamba. Iyo na Clements ŵakaŵa na ŵana ŵanayi: Alexander, Robert, Clementia, na Fenner.[4]

Kufwa[lemba | kulemba source]

Clements Kadalie wakafwira ku London mu 1951.[3]

Chiharo[lemba | kulemba source]

Yumoza wa ŵazukuru ŵa Kadalie, Rhoda Kadalie (1953~2022), wakaŵa nkhwantha ya masambiro, wakulemba nkhani na mulara wa Impumelelo Social Innovations Centre..[5]

Ukaboni[lemba | kulemba source]

  1. Anusa, Daimon (2017). "'Ringleaders and Troublemakers': Malawian (Nyasa) migrants and transnational labour movements in Southern Africa, c.1910–1960". Labor History. 58 (5): 656–675. doi:10.1080/0023656X.2017.1350537. Retrieved 15 Okutobala 2021.
  2. "Forgotten Voices (Eva Moorhead Kadalie)". hopemilltheatre.co.uk. Manchester, UK: Hope Mill Theatre. Archived from the original on 15 Okutobala 2021. Retrieved 15 Okutobala 2021.
  3. 3.0 3.1 3.2 "Media Library: Kadalie, Clements". South African History Online. Retrieved 15 Julayi 2015.
  4. Clements Kadalie biography, capetownmuseum.org.as. Accessed 17 April 2022.
  5. "Interview with Rhoda Kadalie, human-rights activist". Helen Suzman Foundation. 30 Novembala 2001. Archived from the original on 15 Julayi 2015. Retrieved 15 Julayi 2015.

Vigaŵa vya kuwalo[lemba | kulemba source]