Argelaguer

Coordinates: 42°13′N 2°39′E / 42.217°N 2.650°E / 42.217; 2.650
Kufuma Wikipedia
Argelaguer
Argelaguer
Argelaguer
Flag of ArgelaguerCoat of arms of Argelaguer
Argelaguer is located in Province of Girona
Argelaguer
Argelaguer
Location in Catalonia
Argelaguer is located in Spain
Argelaguer
Argelaguer
Argelaguer (Spain)
Coordinates: Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:ISO 3166/data/ES' not found.
Chalo Spain
Chikaya chikulu Catalonia
ChigaŵaGirona
ComarcaGarrotxa
Government
 • MeyaArtur Ginestà Rambla (2015)[1]
Area
 • Total12.56 ha (31.0 acres)
Population
 (2018)[3]
 • Total423
 • Density34/km2 (88/sq mi)
Websitewww.argelaguer.cat

Argelaguer ni muzi uwo ukusangika mu chigaŵa cha Girona mu malo ghakulu gha Catalonia mu charu cha Spain.

Malo ghakupambanapambana[lemba | kulemba source]

Argelaguer wali pa malo agho mlonga wa Llierca, Torrent del Vinyot, na Fluvià vikukumana. Lili kugaŵika mu vigaŵa viŵiri. Malo agha ghali pa mtunda wa mamita 183 kuzingilizga tchalitchi la Santa Maria na Sant Dames I Papa wa ku Catalonia, ilo lili mu nyengo ya Romanesque. Yinyake, ni Carrer Major panji Via Anniadels Romans na Camí de Sant Jaume iyo yili na nyumba ziŵiri zakupambanapambana ku chigaŵa chilichose cha msewu wa N-260. Kuseri kwa nyumba izo zili pa mzera uwu, pakati pa muzi uwo uli nga ni malo ghacoko waka, kuli chalichi la Santa Anna d'Argelaguer. Msumba wa Argelaguer uli mu chigaŵa cha Garrotxa mu chigaŵa cha Girona. Kumpoto kwake kuli vigaŵa vya Montagut na Oix, Tortellà na Sales de Llierca. Kumwera na kumafumiro gha dazi kuli Sant Ferriol ndipo kumanjiliro gha dazi kuli Sant Jaume de Llierca. Mzinda uwu uli na malo ghakukwana 12.53 km2, ndipo uli na makuni ghakukwana mahekitala 20. Makuni gha mpheska na maolive agho ghakaŵa ghakukolerana na mitheto yawo, sono ghakulimikaso yayi. Vinthu vinyake ivyo ŵanthu ŵakachitanga kale, nga nkhupanga vyakuvwara, vingwe, na vyakuponyera malibwe, vyamara. Mu viŵeto, ŵanthu ŵakuliska mberere na ng'ombe. Vyaru vya Argelaguer vikaŵa na vyakurya vinandi, kweni pachoko na pachoko vikamba kuŵa na vyakurya vichokovichoko. Pakuyowoya za ŵanthu, nchakuzirwa comene kuwona malo gha msewu uwu, ndipo mu msewu ukuru uwo uli pafupi na msewu uwu ndimo muli ŵanthu ŵanandi. Mu cigaŵa ici ndimo muli vinthu vyakuzirwa comene nga ni: Nyumba ya Msumba, Nyumba za Wupu Wakulongozga, pharmacy, mu cigaŵa ca msewu, pa Main Street uko pasono kuli masukulu, khoti la maseŵero na Multipurpose Centre. Pakuyowoya za ŵanthu, nchakuzirwa kumanya kuti malo gha msewu, na misewu yikuru iyo yili pafupi na msewu uwu, ndigho ŵanthu ŵanandi ŵakukhalamo. Mu cigaŵa ici ndimo muli vinthu vyakuzirwa comene nga ni: Nyumba ya Msumba iyo yilipo sono, Nyumba ya Wupu Wakulongozga, pharmacy, mu cigaŵa ca msewu, pa Carrer Major uko kuli masukulu, khoti la maseŵero na Multipurpose Center. Pakuyowoya za ŵanthu, nchakuzirwa kumanya kuti malo gha msewu, na misewu yikuru iyo yili pafupi na msewu uwu, ndigho ŵanthu ŵanandi ŵakukhalamo. Mu cigaŵa ici ndimo muli vinthu vyakuzirwa comene nga ni: Nyumba ya Msumba iyo yilipo sono, Nyumba ya Wupu Wakulongozga, pharmacy, mu cigaŵa ca msewu, pa Carrer Major uko kuli masukulu, khoti la maseŵero na Multipurpose Center. [4]

Masambiro[lemba | kulemba source]

Sukulu ya ŵana (3-6 vyaka)

  • Montpalau School - ZER El Llierca

Vyakwamba

  • Montpalau School - ZER El Llierca

Malo ghakukondweska[lemba | kulemba source]

Nyumba yakale ya Sukulu[lemba | kulemba source]

Nyumba iyi yikazengeka mu nyengo ya Repubulika kwizira mu boma la Catalonia. Nyumba iyi yikamba kuzengeka mu 1929 ndipo yikamara kuzengeka mu 1931. Mu 1931, mu nyengo ya boma la Republic, ŵakaghanaghana za kuzenga sukulu iyi nga umo yiliri sono. Vikaŵa makora m'paka paumaliro wa nkhondo. Mu caka caumaliro ca nkhondo, Ŵaci Republican ŵakagwiliskiranga nchito nyumba iyi kuŵa malo ghakusungiramo munkhwala. Pakati pa 1940 na 1941, yikazengekaso. Sukulu iyi yikajalika mu 1977 cifukwa ca kusoŵa ŵana ŵa sukulu. Mu 1987 yikajulika, ndipo yikulutilira kugwira ntchito m'paka sono.

Via Ànnia - Camí Ral - Carrer Major[lemba | kulemba source]

Nthowa yakunyoloka, iyo yikujumpha mu Carrer Major. Malo agha ghakaŵa ghapacanya comene cifukwa ghakakumaniskanga vigaŵa vya Empordà na Girona na mapiri. Para mukwenda mu nthowa zakuyana waka, mukwendera mu mlonga wa Fluvià. Dambo la Argelaguer lili pa malo ghakwenelera. Kale, ŵanthu ŵa ku Basque, Iberia, na Roma ŵakendanga mu maji gha mu mlonga uwu. Ŵaroma ŵakazenga msewu wakuchemeka Via Ànnia. Pamanyuma, Ŵavisigoth, Ŵaarabu, na Ŵafrank ŵakagwiliskiranga ntchito nthowa iyi. Mu nyengo yithu yino, ŵasilikari ŵa Napoleon ŵakajumphamo mu 1808 na ŵasilikari ŵa Carlins. Ŵanthu aŵa ŵakasuskananga na ŵanthu ŵakujiyuyura mu chigaŵa cha Barreja. Pamanyuma, mu 1854, ŵakamba kuzenga msewu unyake uwo ukaŵa pafupi na N-260, uwo ukaŵa wakupambana na msewu wa Camino Ral. Msewu wa A26 uwo ulipo sono ukujumpha kumpoto kwa tawuni iyi, ndipo uli na dambo lakunyoloka kuti lileke kuwonekera makora.

Nyumba ya Ufumu ya Montpalau[lemba | kulemba source]

Ŵasilikari ŵa Visigoth ŵakazenga castrum mu vilimika vya 500-600. Mu 1216, ŵanthu ŵa ku Sales ndiwo ŵakakhalamo, ndipo ŵakazgoka linga la Montpalau. Mazuŵa ghano, viliŵa vya msumba uwu na chigongwe chake vili kusungika makora. Nyumba yakale ya Montpalau yili pa kaphiri panthazi pa malo agho sono kuli muzi wa Sant Jaume de Llierca. Mbumba ya Montpalaus yikaŵa fumu ya Argelaguer ndipo yikakhalanga mu nyumba iyi. Mu nyumba iyi ŵakazengamo chalichi la Santa Magdalena. Mu 1430, mafumu gha ku Montpalau ghakazenga nyumba yiphya mu msumba wa Argelaguer. (Lejarza) Cal Rei ni nyumba yiwemi comene na vipinda vyakutowa comene. Ŵanyake ŵakuti kale kukaŵa migelo iyo yikalongozganga ŵanthu ku nyumba ya themba.

Chapel ya Xivella[lemba | kulemba source]

Chapel ya Xivella (Sant Sebastià) iyi yikazengeka pakati pa vyaka vya m'ma 1900. XVI. Pasono ni tchalitchi yayi, ndipo nyumba iyi yikugwiliskirika nchito nga ni nyumba yakusungamo vinthu. Ŵanthu ŵakugomezga kuti mu ma 1800. Pa nyengo ya C. XVI, nthenda iyi yikananga comene misumba ya Girona. Ŵanthu ŵa ku Argelaguer ŵakamulayizga Sant Sebastià, loya na wakuvikilira ŵanthu ku nthenda ya muliri, kuti usange wafika yayi mu tawuni iyi, ŵazamuzenga chalichi lake. Nthenda iyi yikafika ku Besalú ndipo yikamara. Mu 1562 nyumba iyi yikazengeka mwakuyana na umo ŵanthu ŵanandi ŵakachitiranga. Pakati pajumpha nyengo, pamoza na Sant Sebastià, Santa Llúcia na Sant Grau ŵakasazgikako. Misa ya zuŵa la mutuŵa yikacitikanga mpaka kuumaliro wa m'ma 1960. Mu 1980, chapel iyi yikaleka kugwira ntchito ndipo yikaguliskika kwa mweneko wa famu ya Rafelic. Ŵatuŵa aŵa ŵakaŵatumizga ku malo ghakusoperapo gha ku Guilar.

Chapel ya Santa Anna[lemba | kulemba source]

Chapel ya Santa Anna

Nyumba iyi yili na cipata na cipata, ndipo yili na cijaro cakuŵaja. Ŵanthu ŵa ku Argelaguer ndiwo ŵakanozga nyumba iyi. Chapel ya Santa Anna yili na vinthu vya ku Roma. Tikumanya yayi zuŵa leneko ilo ŵakazengera, kweni cifukwa ca umo ŵakazengera, vikuwoneka kuti ŵakazengera pakati pa 1000 na 1200. Nyumba iyi yikaŵa yambura kusuzga kulima ndipo yikaŵa yakutowa chomene. Cingalaŵa ici cili na cipinda cakusungamo vinthu. Mulyango wa kunjilira ukuŵa kumanjiliro gha dazi ndipo ukulazga ku msewu. Lili na mphuno ziŵiri na hafu.

Nyumba ya Ufumu ya Argelaguer[lemba | kulemba source]

Nyumba iyi yikazengeka mu 15th century. Nyumba iyi yikaŵa ya makona ghanayi ndipo yikaŵa na viliŵa. Pa luŵaza lukuru, kumanjiliro gha dazi, pali windo la Gothic, visani vitatu vya malibwe ivyo vyapakati vikukolerana na vya banja la Montpalau, kweniso mulyango wakutowa wa ku nyumba. Mbumba ya Montpalau yikasamukira ku malo agha, ndipo ŵakasida nyumba iyo ŵakakhalanga vyaka vinandi. M'paka pakati pa vyaka vya m'ma 1700, ŵakaŵa mafumu na mafumu gha Argelaguer.

Nyumba ya Santa Magdalena ya ku Montpalau[lemba | kulemba source]

Tempile la Romanesque ilo lili na mtenje wakukulungika na mawindo ghapasi. Mulyango wa kunjilira ukuŵa kumanjiliro gha dazi ndipo uli na cipinda cikuru. Ŵakaronga ŵa ku Sales ndiwo ŵakazenga nyumba iyi kukwambilira kwa vyaka vya m'ma 1200 C.E. Nyumba iyi yikaŵa yakutowa, yikaŵa na chibenekelero, ndipo kumafumiro gha dazi kukaŵa chibenekelero. Mu cipinda ici na mu viliŵa vya mumphepete mwa cipinda ici muli mipanda ya malibwe. Ku chigaŵa cha kumanjiliro gha dazi kwa nyumba iyi, kukaŵa chipata chikuru. Chipata ichi chili na chigongwe chimoza icho chili na jiso limoza.

Tchalitchi la Santa Maria na Papa Sant Dames I[lemba | kulemba source]

Tchalitchi la Santa Maria

Chipata cha kunjiramo chikaŵa cha mu nyengo ya Renaissance, ndipo pali kulembeka kuti chikaŵa cha mu 1573. Nyumba iyi yili na mizati yiŵiri iyo yili na likuru la ku Korinte. Tempile ilo lilipo sono likazengeka pakati pa vyaka vya m'ma 1500 na 1800, chifukwa tempile la Romanesque ilo likazengeka mu vyaka vya m'ma 1200 likavunda chomene pa chindindindi cha m'ma 1500. Mu tempile ili, ŵakagwiliskira ntchito vinthu vinyake nga ni luŵaza. Mu chigaŵa cha pasi, muchali kuwona mizati yiŵiri iyo yikapaturanga chiwangwa. Tempile ili likapelekekaso kwa Sant Dames, mwana wa Argelaguer, uyo wakasankhika kuŵa Papa mu 386. Msana wa apse uli kusungika kufuma ku Romanesque yakwambilira, iyo yikakwezgeka pakati pajumpha vyaka vinandi, uko mungawona visulo vya mizati yiŵiri iyo yikakhozgeranga vipinda vinyake vyakutowa na chijaro chakukondweska mu chiliŵa chakumwera, icho chikubisika na kusazgirako kwa 1645 ndipo chili na chijaro cha makoroni, icho chili na vyakuvwara vya kuyana na vya ku chiziŵa. Linga ili likuwoneka kufuma pa nyumba ya Sant Dames. Chipata cha kunjiramo chikaŵa cha mu nyengo ya Renaissance, ndipo pali kulembeka kuti chikaŵa cha mu 1573.

Viliŵa vya nyumba ya malinga[lemba | kulemba source]

Viliŵa vyakale vya linga la Montpalau ilo lili pakatikati pa Argelaguer. Mu nyumba iyi mukaŵaso mphingilizgo ndipo palije icho chikukhalira. Chigaŵa icho chili kusungika cha viliŵa ivi chili mu msewu uwo uli kunthazi, wakuchemeka de la Muralla, kweniso mu malo ghacoko agho muli chipata icho chikulongozgera ku luŵaza lwa nyumba yacifumu. Mu 982 ndipo pakalembeka kakwamba kuti Argelagarios ni malo ghakusoperapo. Mu nyengo ya 1400/1492, mu nyengo ya kuumaliro wa vyaka vyapakati (mu vyaka vya m'ma 1500, mbumba ya Montpalau yikazenga nyumba iyi. Pali vigaŵa viŵiri pera ivyo vili kulembeka: Chakwamba chili pafupi na mlonga ndipo chili na msinkhu wa mamita 3.40. Cigaŵa caciŵiri cili pafupi na Carrer de la Muralla ndipo nchitali mamita ghatatu. Pamanyuma pa kusanda vinthu vyakale mu 2001, Valentín Llaguno Lobato ndiyo wakambiska mulimo wa kunozga linga.

Malo agho mlonga wa Fluvià uli[lemba | kulemba source]

Malo agho ghakulondezga mlonga wa Fluvià ndipo kanandi ghakaŵanga na minda ya vipambi. Nthowa zinandi zikwendera mu milonga yakupambanapambana iyo yikwenda mu Argelaguer.

Vinthu vyakusangika mu malo ghakusangika kale, vyakufukura vya ku Can Xac[lemba | kulemba source]

Msumba uwu ukaŵako mu nyengo ya Bronze. Ŵakasanga vinthu vyakupambanapambana, kweniso nyumba za ŵanthu ŵa mu chigaŵa ichi. Chifukwa cha kafukufuku uyo wakachitika mu chigaŵa ichi (umaliro wa 2003-2004), vinthu ivyo vikasangika vikaŵa vinandi chomene. Vinthu ivi ni vigaŵa vikuruvikuru ivyo vikulongora kuti malo agha ghakaŵako mu nyengo yakale. Ni muzi ucoko uwo uli na nyumba zakukhalamo. Ŵakasanga mabowo agho ghakaŵa mu mathabwa agho ŵakakhomanga pasi kuti ŵakhozge viliŵa na mtenje. Nyumba zikaŵa za tovot na minthavi.

Chiziŵa cha maji[lemba | kulemba source]

Nyumba iyi yikaŵa yakuzengeka na malibwe ndipo yikaŵa yakubisika. Mu Argelaguer tikusanga viŵiya viŵiri ivyo vikuwoneka kuti ni vya m'ma 1700 C.E. Mbwiwi yakwamba yikaŵa kumazere kwa mlonga wa Orriols. Makuni agha ghakaŵa gha malibwe ghakukwana mamita 0.6, ndipo ghakaŵa na m'paka mamita 6. Ku chigaŵa cha kumwera kwa kumafumiro gha dazi, chigaŵa chinyake cha mulyango ukuru mamita 0.9 chilipo.

Mbwiwi yinyake yili kuwaro kwa tawuni iyi, mumphepete mwa mlonga wa Can Palomer, ndipo nayo yili nga ni silinda, ndipo yili na mtunda wa mamita 7.5. Khoma ili likaŵa lakukwana mamita 0.6 ndipo likazengeka na malibwe ghakurughakuru. Kuzenga ayezi kukaŵa kwakukhumbikwa chomene chifukwa kukaŵa nga ni firiji. Ŵakamba kugwira nchito mu nyengo yakuzizima comene m'paka mu Febuluwale, ndipo maji ghakaŵa mu viŵiya vyakudikanya masentimita 20 ndipo para maji ghazira, ŵakasoranga mathabwa ghakulemera makilogiramu 100 na kughaŵika pasi na vingwe.

Malo ghakupatulika gha Santa Maria d'Albis del Guilar[lemba | kulemba source]

Nyumba iyi yikapangika nga ni capelo la linga la Guilar ilo likakhazikiskika na Simó de Balbs mu 1334 pamasinda pa vilapo, na kulomba kwa Santa Maria. Wakazengeka pakati pa kuumaliro wa 1100 na kukwambilira kwa 1200 kuti walongozge ŵanthu ŵa ku Albis. Chapel iyi njakutowa comene ndipo yikupelekeka kwa Santa Maria. Tikumanya kuti ŵakasazgirako chigaŵa ichi mu ma 17 panji 18. Kunja kwa mulyango wa kunthazi kuli khonde. Pali chikalata icho chikulongora kuti ŵakazenga kale mu vyaka vya m'ma 1800 C.E.

Ukaboni[lemba | kulemba source]

  1. "Ajuntament d'Argelaguer". Generalitat of Catalonia. Retrieved 2015-11-13.
  2. "El municipi en xifres: Argelaguer". Statistical Institute of Catalonia. Retrieved 2015-11-23.
  3. {{citation}}: Empty citation (help)
  4. Juan R Lejarza Cal Music

Agullana · Aiguaviva · Albanyà · Albons · Alp · Amer · Anglès · Arbúcies · Argelaguer · Avinyonet de Puigventós · Banyoles · Begur · Bellcaire d'Empordà · Besalú · Bescanó · Beuda · Biure · Blanes · Boadella i les Escaules · Bolvir · Bordils · Borrassà · Breda · Brunyola · Bàscara · Cabanelles · Cabanes · Cadaqués · Caldes de Malavella · Calonge · Campdevànol · Campelles · Campllong · Camprodon · Camós · Canet d'Adri · Cantallops · Capmany · Cassà de la Selva · Castell-Platja d'Aro · Castellfollit de la Roca · Castelló d'Empúries · Celrà · Cervià de Ter · Cistella · Colomers · Cornellà del Terri · Corçà · Crespià · Cruïlles, Monells i Sant Sadurní de l'Heura · Darnius · Das · El Far d'Empordà · El Port de la Selva · Espinelves · Espolla · Esponellà · Figueres · Flaçà · Foixà · Fontanals de Cerdanya · Fontanilles · Fontcoberta · Forallac · Fornells de la Selva · Fortià · Garrigoles · Garriguella · Garrigàs · Ger · Girona · Gombrèn · Gualta · Guils de Cerdanya · Hostalric · Isòvol · Jafre · Juià · L'Armentera · L'Escala · La Bisbal d'Empordà · La Cellera de Ter · La Jonquera · La Pera · La Selva de Mar · La Tallada d'Empordà · La Vajol · La Vall d'en Bas · La Vall de Bianya · Les Llosses · Les Planes d'Hostoles · Les Preses · Lladó · Llagostera · Llambilles · Llanars · Llançà · Llers · Lloret de Mar · Llívia · Madremanya · Maià de Montcal · Masarac · Massanes · Maçanet de Cabrenys · Maçanet de la Selva · Meranges · Mieres · Mollet de Peralada · Molló · Mont-ras · Montagut i Oix · Navata · Ogassa · Olot · Ordis · Osor · Palafrugell · Palamós · Palau de Santa Eulàlia · Palau-sator · Palau-saverdera · Palol de Revardit · Pals · Pardines · Parlavà · Pau · Pedret i Marzà · Peralada · Planoles · Pont de Molins · Pontós · Porqueres · Portbou · Puigcerdà · Quart · Queralbs · Rabós · Regencós · Ribes de Freser · Riells i Viabrea · Ripoll · Riudarenes · Riudaura · Riudellots de la Selva · Riumors · Roses · Rupià · Sales de Llierca · Salt · Sant Andreu Salou · Sant Aniol de Finestres · Sant Climent Sescebes · Sant Feliu de Buixalleu · Sant Feliu de Guíxols · Sant Feliu de Pallerols · Sant Ferriol · Sant Gregori · Sant Hilari Sacalm · Sant Jaume de Llierca · Sant Joan de Mollet · Sant Joan de les Abadesses · Sant Joan les Fonts · Sant Jordi Desvalls · Sant Julià de Ramis · Sant Julià del Llor i Bonmatí · Sant Llorenç de la Muga · Sant Martí Vell · Sant Martí de Llémena · Sant Miquel de Campmajor · Sant Miquel de Fluvià · Sant Mori · Sant Pau de Segúries · Sant Pere Pescador · Santa Coloma de Farners · Santa Cristina d'Aro · Santa Llogaia d'Àlguema · Santa Pau · Sarrià de Ter · Saus, Camallera i Llampaies · Serinyà · Serra de Daró · Setcases · Sils · Siurana · Susqueda · Terrades · Torrent · Torroella de Fluvià · Torroella de Montgrí · Tortellà · Toses · Tossa de Mar · Ullastret · Ullà · Ultramort · Urús · Vall-llobrega · Vallfogona de Ripollès · Ventalló · Verges · Vidreres · Vidrà · Vila-sacra · Vilabertran · Vilablareix · Viladamat · Viladasens · Vilademuls · Viladrau · Vilafant · Vilajuïga · Vilallonga de Ter · Vilamacolum · Vilamalla · Vilamaniscle · Vilanant · Vilaür · Vilobí d'Onyar · Vilopriu