Chikumbusko cha Nkhondo ya Mbala

Kufuma Wikipedia
Chikumbusko cha Nkhondo ya Mbala mu 2008

Chikumbusko cha Nkhondo ya Mbala (panji Abercorn Memorial) ni chikumbusko cha Nkhondo Yakwamba ya Charu Chose icho chili pa msewu wa M1 uwo ukufuma kumwera kwa msumba wa Mbala, Zambia. Chipilara cha malibwe ghaswesi ichi, nchimoza mwa vinthu vyaumaliro ivyo Edwin Lutyens wakapangiska. Ili ni cikumbusko ca ŵasilikari pafupifupi 1,500 ŵa ku Northern Rhodesia awo ŵakafwa pa nkhondo, panji cifukwa ca kupwetekeka panji kulwara, mu nyengo ya nkhondo ya ku East Africa. Mazina ghawo ghali kulembeka yayi.

Pa cikumbusko pali cimanyikwiro ico pali kulembeka kuti:

 

Kukumbuka ŵanalume 1467 ŵa ku Northern Rhodesia awo ŵakateŵeteranga mu gulu la ŵasilikari ŵa Britain / nga ni awo ŵakayegha ndege mu Nkhondo Yikuru / ndipo ŵakakomeka mu nkhondo / panji ŵakafwa na vilonda panji matenda / ndipo mwapadera kukumbuka ŵanalume 433 awo ŵakawa mu Northern Rhodesia // Kuno pa / 25th November 1918 / ŵasilikari ŵa Germany / mu East Africa ŵakapeleka


Pambere Zambia yindaŵe na wanangwa mu 1964, malo agha ghakamanyikwanga na zina lakuti Abercorn, pamanyuma pa James Hamilton, Duke waciŵiri wa Abercorn, uyo wakaŵa mulaŵiliri wa British South Africa Company mu 1895 apo kampani iyi yikatora boma la North-Eastern Rhodesia. Chigaŵa ichi ndicho chikaŵa kumpoto comene kwa malo agho ŵasilikari ŵa Britain ŵakakhalanga kumwera kwa Africa. Ku mpoto ca kumafumiro gha dazi kukaŵa mphaka na caru ca German East Africa.

Nkhondo Yakwamba ya Caru Cose yikati yamba, msumba wa Abercorn ukavikilirika ku nkhondo za ku Germany. Ŵasilikari ŵa Germany ŵakati ŵaŵachimbizga, ŵakaweleraso ku Britain mu 1918. Cikumbusko ici cili pafupi na malo agho ŵasilikari ŵa ufumu wa Germany awo ŵakalongozgekanga na Paul Emil von Lettow-Vorbeck ŵakajipeleka kwa mulara wa ŵasilikari wa Britain, William F.S. Edwards pa Novembala 25, 1918, kukumalizga nkhondo ya ku East Africa.

Ŵakajipeleka pa Abercorn pati pajumpha mazuŵa ghankhondi na ghatatu kufuma apo Lettow-Vorbeck wakazomerezgera kuti ŵaleke kuwukira ku Mlonga wa Chambeshi, mtunda wa makilomita 250 kumwera. Pa cikumbusko ca kuleka nkhondo pali cikumbusko ca Chambeshi.

Ukaboni[lemba | kulemba source]