Baibolo

Kufuma Wikipedia
Baibolo
Baibolo
Gutenberg.

Baibolo (kufuma ku lizgu la Chigiriki lakuti τὰ βιβλία, tà biblía,'mabuku') ni mabuku agho Ŵakhristu, Ŵayuda, Ŵasamariya, na visopa vinyake ŵakuwona kuti ngapatulika. Baibolo ni buku ilo lili na malemba ghakupambanapambana ndipo pakwamba likalembeka mu Chihebere, Chiaramu, na Chigiriki. Mu mabuku agha muli ulongozgi, nkhani, sumu, na mauchimi. Vinthu ivyo vikukolerana na visambizgo vya chisopa vikuchemeka kuti Baibolo. Ŵanthu awo ŵakugomezga Baibolo ŵakuliwona kuti ndakupelekeka na Ciuta, kweni umo ŵakulipulikiskira na kulipulikiskira vikupambana.

Mabungwe ghakupambanapambana ghakawungananga mabuku agha. Baibolo lakale chomene likaŵa na mabuku 5 ghakwambilira gha mu Baibolo. Buku ili likucemeka Torah mu Cihebere na Pentateuch (mabuku ghankhondi) mu Cigiriki. "Tanakh" ni lizgu linyake ilo likuyowoya za Baibolo la Cihebere ilo lili na vilembo vyakwambilira vya vigaŵa vitatu vya Malemba gha Cihebere: Tora ("Kusambizga"), Nevi'im ("Nchimi"), na Ketuvim ("Malemba"). Malemba gha Ŵamasoreti ni Baibolo la Chihebere na Chiaramu ilo likalembeka mu nyengo yakale. Baibolo la Septuagint ni Baibolo la Chigiriki la Koine ilo likang'anamulika mu vyaka vya m'ma 200 na 300 B.C.E. ndipo likukolerana chomene na Baibolo la Chihebere.

Ŵakhristu ŵakamba kufuma mu Chiyuda ndipo ŵakagwiliskira ntchito Baibolo la Septuagint pakulemba Testamente Lakale. Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakalutilira kulemba mabuku gha Chiyuda agho ŵakatenge ghakafuma kwa Chiuta. Mabuku gha Makani Ghawemi, makalata gha Paulosi, na mabuku ghanyake ghakaŵa mu Tesitamenti Lasono.

Baibolo likaguliskika makope ghakujumpha 5 biliyoni. Baibolo lawovwira chomene ŵanthu ŵa ku vyaru vya ŵazungu kweniso charu chose. Kusanda Baibolo kwawovwira kuti ŵanthu ŵamanye umo Baibolo liliri. Pasono Baibolo lili kung'anamulika mu viyowoyero pafupifupi 50 pa viyowoyero vyose pa charu chose.

Mabuku gha mu Baibolo[lemba | kulemba source]