Jump to content

Kompyuta ya munthu payekha

Kufuma Wikipedia
Chithunzithunzi cha munthu wakujambula cha mrangura ya munthu payekha iyo yikaŵa mu vilimika vya m’ma 2000, iyo yili na chikwama cha chisulo na vinthu vyakupangira mrangura, chiwoneskero na kiyibodi ( mbeŵa yikulongoreka yayi)

Mrangura wa munthu payekha, iyo kanandi yikuchemeka kuti PC panji kuti mrangura waka, ni mrangura iyo yikupangika kuti munthu waliyose wagwiliskirenge ntchito. Kanandi ŵakugwiliskira ntchito pa milimo nga nkhulemba mazgu, kupenja pa Intaneti, kutumizga e-mail, kuseŵera vinthu vinandi, na kuseŵera maseŵero . Mamrangura gha ŵanthu ghakupangika kuti ghagwiliskirikenge ntchito na munthu uyo wakugwiliskira ntchito, m'malo mwa nkhwantha ya mirangura panji nkhwantha . Kupambana na mirangura ghakurughakuru ghakudura na mirangura ghakurughakuru, kugaŵana nyengo na ŵanthu ŵanandi pa nyengo yimoza kukugwiriskirika ncito yayi na mirangura gha munthu payekha. Lizgu lakuti home computer likayowoyekaso comene mu ma 1970 na 1980. Kwiza kwa mirangura na kusintha kwa vinthu mu caru vya pa Intaneti vyawovwira comene ŵanthu.

Lizgu lakuti "mrangura ya munthu payekha" (PC) likugwiriskirika nchito pakuyowoya za mrangura iyo yikupangika kuti munthu waliyose wagwiriskirenge nchito. Nangauli pakwamba lizgu ili likuyowoya za mirangura ghachokoghachoko agho ghakukolerana na PC ya IBM, sono lizgu ili likukhwaska chomene mirangura ghose agho ghakupangika kuti munthu wagwiriskirenge ntchito, kusazgapo agho ghakugwiliskira ntchito mirangura ghanyake nga ni macOS panji Linux.

Mbiri ya mirangura gha munthu payekha yikulongora umo ghakapangikira kufuma ku makina ghakurughakuru ghakuyana na chipinda m’paka ku vipangizo vichokovichoko, vyankhongono ivyo tikugwiliskira ntchito mazuŵa ghano.

Vipangizo vyakwambilira vyakupangira mirangura nga ni ENIAC (1946) vikaŵa mirangura gha munthu payekha yayi kweni vikaŵika maziko gha mirangura gha digito. Fundo ya mrangura ya "munthu" yikawonekera mu vilimika vya m'ma 1960 apo ŵantchito ŵakaghanaghananga makina ghachokoghachoko, ghakusangika.

M'ma 1960

  • 1964: Olivetti wakambiska mrangura ya Programma 101, iyo yikaŵa yimoza mwa mirangura ghakwamba gha pa mrangura.
  • 1965: PDP-8 ya DEC, iyo yikaŵa mrangura yichoko, yikapangiska kuti ŵamalonda na mayunivesite ŵaŵe na mwaŵi wa kugwiliskira ntchito mrangura.

M'ma 1970

  • Mu 1971: Pulosesa yakwamba ya Intel 4004 yikafumiskika.
  • 1975: Altair 8800, iyo kanandi ŵakuti ndiyo yikaŵa mrangura yakwamba yaunenesko ya munthu payekha, yikaguliskika nga ni chipangizo.
  • 1977: “Utatu” wa mirangura gha munthu payekha—Apple II, Commodore PET, na TRS-80—ukapangiska kuti ŵanthu ŵanandi ŵaŵe na ma PC.

M'ma 1980

  • 1981: IBM yikambiska IBM PC, ndipo yikakhazikiska ndondomeko ya x86 kuŵa ndondomeko yikuru.
  • 1983: Compaq wakafumiska PC yakwamba yakunyamulika iyo yikukolerana na IBM.
  • Mu 1984: Macintosh wa Apple wakapangiska kuti ŵanthu ŵanandi ŵambe kugwiliskira ntchito pulogiramu ya vithuzithuzi (GUI).

M'ma 1990

  • 1991: Linux, iyo yikaŵa pulogiramu yakujulika, yikapangika.
  • 1995: Windows 95 ya Microsoft yikasintha umo PC yikugwiriskikira nchito na GUI yake yiwemi.
  • Kukwera kwa intaneti kukapangiska kuti ma PC ghaŵe ghakuzirwa chomene kuti ŵanthu ŵayowoyanenge na kusanga uthenga.

Mamrangura gha ŵanthu ghakuŵa ghakupambanapambana, ndipo limoza likukolerana na vinthu vyakupambanapambana.

Kukhazikika

[lemba | kulemba source]

Yikupangika kuti yikhale pa malo ghakukhazikika.

Malo ghakugwilira ntchito

[lemba | kulemba source]

Mamrangura ghakugwira ntchito makora chomene agho ghakugwiriskirika nchito pa milimo yapadera nga ni 3D rendering panji kupanga mirangura gha sayansi.

mrangura ya pa mrangura

[lemba | kulemba source]

Nsanja ya chikhalidwe panji ndondomeko zose-mu-chimoza na ma monitor ghapadera.

Yakunyamulika

[lemba | kulemba source]

Mamrangura agho ghapangika kuti ghaŵe ghakwendakwenda.

Kunyamulika

[lemba | kulemba source]

Mamrangura ghakale ghakunyamulika (e.g., Osborne 1) agho ghakaŵa ghakuzirwa ndipo ghakakhumbikwiranga nkhongono za AC.

Laputopu

[lemba | kulemba source]

Mamrangura ghachokoghachoko, ghakugwira ntchito na mabatire ghali na makiyibodi na vithuzithuzi.

Vipangizo vyakukhwaska vyambura kiyibodi (mwachiyelezgero, iPad, Microsoft Surface).

Foni yamakono

[lemba | kulemba source]

Mamrangura gha mu mawoko agho ghali na nkhongono zakuchezgera pa foni (mwachiyelezgero, iPhone, vipangizo vya Android).

PC ya mafoni ghapachanya (UMPC)

[lemba | kulemba source]

Ma PC ghachoko, ghambura kulemera chomene agho ghali na ndondomeko yose yakugwiliskira ntchito (mwachiyelezgero, Sony VAIO UX).

PC ya mu thumba

[lemba | kulemba source]

Chigaŵa cha vipangizo vyakuyana na PDA ivyo vikugwira ntchito na Windows Mobile.

Ma PC gha pa palm na gha mu mawoko

[lemba | kulemba source]

Mamrangura ghakale gha mu thumba (mwachiyelezgero, Psion Series, HP 200LX).

Vipangizgo

[lemba | kulemba source]

Vigaŵa vikuruvikuru ni ivi:

  • Chigaŵa chapakati chakupangira vinthu (CPU)
  • Kukumbukira (RAM)
  • Kusungirako (HDD, SSD)
  • Vipangizo vyakunjilirapo/vyakufumiskamo (kiyibodi, mbeŵa, monita)
  • Chigaŵa chakupangira vithuzithuzi (GPU)

Mapulogalamu

[lemba | kulemba source]

Mapulogalamu agho ghakovwira ma PC kuti ghachitenge milimo.

Nthowa yakugwiliskira ntchito

[lemba | kulemba source]

Mapulogalamu ghakuzirwa ghakulaŵilira vyakugwiriskira ntchito na mapulogiramu (mwachiyelezgero, Windows, macOS, Linux).

Mapulogalamu

[lemba | kulemba source]

Kupanga vinthu, kupanga vinthu, na mapulogalamu ghakovwira (mwachiyelezgero, Ofesi ya Microsoft, Adobe Photoshop).

Kuseŵera

[lemba | kulemba source]

Maseŵera gha pa PC ghakusazgapo maudindo gha AAA, maseŵera gha indie, na emulators, kanandi ghakukhumbikwira ma GPU ghakujipeleka.

Kuguliska

[lemba | kulemba source]

Msika wa PC wasintha na kusintha kwa ivyo ŵakugula ŵakukhumba.

Kugaŵana kwa msika

[lemba | kulemba source]

Ŵanthu awo ŵakuseŵera chomene ni Lenovo, HP, Dell, Apple, na Acer.

Mtengo wakuguliska wapakatikati

[lemba | kulemba source]

Mitengo yikupambana kufuma ku malaputopu gha bajeti (<$500) kufikira ku malo ghakugwilira ntchito ghapachanya (>$3000).

Kukhwaska chilengiwa

[lemba | kulemba source]

Nkhawa zikusazgapo:

  • E-waste kufuma ku vipangizo vyambura kugwira ntchito
  • Kugwiriskira ncito nkhongono
  • Kugwiliskira ntchito vinthu vyakofya
  • Kuseŵezeskaso vinthu vyakale na kuyezgayezga kuti viŵe vyambura kumara

Wonaniso

[lemba | kulemba source]
  • Mbiri ya vyakupangapanga
  • Mndandanda wa awo ŵakupanga vinthu vya pa mrangura
  • Kuyezgelera ndondomeko zakugwiliskira ntchito

Vyolemba

[lemba | kulemba source]

Further reading

[lemba | kulemba source]
  • Accidental Empires: How the boys of Silicon Valley make their millions, battle foreign competition, and still can't get a date, Robert X. Cringely, Addison-Wesley Publishing, (1992), ISBN 0-201-57032-7
  • PC Magazine, Vol. 2, No. 6, November 1983, "SCAMP: The Missing Link in the PC's Past?"

malinki ghakuwalo

[lemba | kulemba source]

Template:Computer sizes