Chidolozi chifipa

Chithunzithunzi cha chigaŵa cha Messier 87 chotoleka pa radio mafunde agho ghakulongora mphepo yakuwala iyo yikuzingilizga chidolozi chikuru chomene.

Kuwoneka kwakuyezgelera kwa Chidolozi chifipa cha Schwarzschild panthazi pa Mtambo Ukuru wa Magellanic. Wonani nkhongono ya lensi yakuguza vinthu, iyo yikupangiska kuti Mtambo uwoneke viŵiri vyakukura kweni vyambura kwenelera comene. Pacanya, diski ya Milky Way yikuwoneka kuti njakukhotakhota na kuŵa nga ni arc.

Chidolozi chifipa ni chinthu chikuru chomene, chakuthithikana chomene mu vyakuthambo, ndipo nkhongono yake yakuguza vinthu yikutondeska chilichose kufumamo, nanga ungaŵa ungweru. Fundo ya Albert Einstein yakuti vinthu vyose vikukolerana yikuyowoya kuti vinthu ivyo vikuwoneka kuti ni vyakukwana vizamupanga chibowo chifipa. Malire ghambura kutchimbira ghakuchemeka kuti nyengo ya vyakuchitika . Black hole yikukhwaska chomene ivyo vikuchitika na ivyo vikuchitika pa chinthu icho chikujumphapo, kweni yilije vinthu ivyo vikuwoneka pa malo ghake kuyana na general relativity. Mu nthowa zinandi, chidolozi chifipa chikuchita nga ni thupi lifipa lakufikapo, chifukwa chikuwoneska ungweru yayi. Fundo la Quantum field mu malo-nyengo ya mlengalenga yakukhota yikuyowoyerathu kuti malo agho ghakuchitika vinthu ghakufumiska nkhongono za kumwaza za Hawking, ndipo ghakuŵa na mtundu umoza na thupi lifipa la kutentha ilo likuyana waka na unandi wake. Kutukuira uku kuli pafupifupi mabiliyoni gha kelvin gha vidorozi vifipa vya nyenyezi, ndipo nchakusuzga chomene kuwona mwakudunjika.